Jak dbać o zęby niemowlaka? Rozmowa z Tatą Stomatologiem

Kiedy powinien pojawić się pierwszy ząbek, co pomaga w czasie ząbkowania, jakie sygnały powinny nas zaniepokoić – o tym, jak dbać o zęby niemowlaka rozmawiamy z lekarzem stomatologiem Michałem Kaczmarkiem, znanym również jako Tata Stomatolog.

Pierwsze zęby – kiedy powinny się pojawić? Czy istnieją jakieś górne granice, po których przekroczeniu należy skonsultować ze specjalistą, gdy dziecku nie wyszedł ani jeden ząbek?

Tata Stomatolog: Zacznijmy od tego, że pierwsze zęby mleczne to oczywiście mleczaki. Kiedyś ktoś zarzucił mi na moim blogu, że tego nie wyjaśniłem. Choć dla wielu osób to oczywistość, wolę o tym przypomnieć. Pierwszym zębem mlecznym, który powinien pojawić się około 6. miesiąca życia, jest jedynka dolna (siekacz przyśrodkowy dolny). Za górną granicę pojawienia się pierwszego zęba uważa się 12. m.ż. Po upływie tego czasu powinniśmy udać się do stomatologa. Często jest tak, że mimo iż nie widać zęba w jamie ustnej, widoczne są objawy ząbkowania. Dla pewności warto to skonsultować.

Od czego może zależeć kolejność i czas wyrzynania się zębów?

Kolejność wyrzynania się zębów mlecznych jest z reguły taka sama dla większości dzieci, ale jak we wszystkim, zdarzają się odchylenia. Na czas wyrzynania zębów ma natomiast wpływ wiele czynników, takich jak przebieg ciąży, waga urodzeniowa dziecka, choroby, genetyka.

Co, oprócz gryzaków, można podawać niemowlętom, aby ulżyć w bólu w trakcie ząbkowania? Kiedy można stosować leki przeciwbólowe? 

Przede wszystkim powinniśmy otoczyć dziecko czułością, troską, większą niż zwykle uwagą. Jako rodzic mogę polecić noszenie w chuście lub nosidle. Dzięki temu dziecko czuje nasze ciepło i ma zapewnione stałe poczucie bezpieczeństwa, a dodatkowo jest delikatne bujane podczas chodzenia, co je uspokaja, a gdy trzeba – usypia.

Dobrze sprawdzają się gryzaki, zabawki, twarde owoce (mogą być schłodzone, jeśli dziecko takie preferuje). Odradzam jednak zamrażanie gryzaków czy innych przedmiotów/jedzenia. Mogą one spowodować odmrożenie na wardze lub delikatnych dziąsełkach.

W czasie ząbkowania pomocny jest także regularny masaż dziąseł palcem lub specjalnymi nakładkami na palec z masującymi wypustkami. Pamiętajmy jednak, aby wykonywać delikatne, okrężne ruchy i nie naciskać mocno na dziąsła. Zwracajmy uwagę na reakcję dziecka. Jeśli masaż faktycznie sprawia mu ulgę, uspakaja je, kontynuujmy. Jeśli dziecko się denerwuje, płacze i efekt jest odwrotny, nic na siłę.

Oczywiście w aptece możemy dostać również żele na ząbkowanie, takie jak Dentinox, czy Calgel. Zawierają one jednak zwykle lignokainę (środek znieczulający), dlatego uważajmy i stosujmy się do zaleceń producenta, by nie przedawkować leku.

I ostateczna ostateczność, ale czasem jedyne wyjście przy bardzo cierpiącym dziecku, to syrop/czopek z paracetamolem lub ibuprofenem. Podobnie jak w przypadku żelu, pamiętajmy, że słodkie syropy to leki i należy stosować je według informacji w ulotce – z zachowaniem odpowiednich proporcji w stosunku do wieku lub wagi dziecka oraz wskazanych odstępów czasowych.

Jak dbać o pierwsze zęby – czy wystarczy ich mycie czy może unikanie jakichś czynności, np. picia soków/herbatek? Kiedy zacząć myć dziecku ząbki? Jakiej szczoteczki i pasty używać?

Higienę jamy ustnej tak naprawdę zaczynamy od pierwszego dnia życia, oczyszczając jamę ustną wilgotną gazą, zanurzoną w przegotowanej letniej wodzie lub w naparze w rumianku. Można również stosować silikonowe nakładki. Delikatnie poruszając nakładką, oczyszczamy policzki, język oraz wały dziąsłowe. Staramy się to robić po każdym karmieniu, aby resztki pokarmu nie zalegały w jamie ustnej.

Szczoteczkę możemy spokojnie wprowadzić w momencie pojawienia się pierwszego ząbka mlecznego. Powinna mieć małą główkę, miękkie włosie, stabilny uchwyt i najlepiej jak jest… kolorowa. Wtedy dziecko chętniej z niej korzysta. Jeśli chodzi o pastę, wystarczy jej śladowa ilość, dosłownie muśnięcie włosia.

Zabieg szczotkowania przeprowadzamy delikatnie, nie na siłę, możemy dać dziecku szczoteczkę do zabawy. Gdy pojawia się więcej ząbków, wykonujemy ruchy okrężne, bez dużego nacisku.

Pamiętajmy, że to my do 6. roku życia powinniśmy myć dziecku zęby. Jeśli chce myć samo, należy je kontrolować i poprawiać. Ząbki myjemy 2-3 razy dziennie.

Kiedy wybrać się z niemowlęciem pierwszy raz do dentysty? Pierwszy ząbek czy dobrze jest odczekać aż pojawi się ich kilka? Jak często odwiedzać dentystę?

Specjaliści zalecają pierwszą wizytę stomatologiczną między 6. a 24. miesiącem życia. Ma ona na celu głównie uświadomienie rodzicom, jak dbać oraz pielęgnować jamę ustną i zęby, a także w jakich przypadkach zgłosić się do specjalisty.

Kontrolny przegląd stomatologiczny warto wykonywać co 3 miesiące.

Na co zwracać uwagę, gdy pojawiają się zęby? Co powinno nas niepokoić (jakieś naloty/ubytki)?

Najczęściej są to białe lub brązowe plamy, czyli próchnica początkowa, która u dzieci rozwija się i rozprzestrzenia bardzo szybko. Wówczas należy udać się do stomatologa. Osad i nalot nie powinien nas niepokoić, jeżeli prawidłowo wykonujemy higienę jamy ustnej.

Czym objawia się tzw. próchnica butelkowa i jak jej zapobiec?

Zacznijmy od tego, że nie istnieje już takie określenie jak próchnica butelkowa. W tej chwili prawidłowe nazewnictwo to próchnica wczesnego dzieciństwa. Dotyczy ona dzieci poniżej 3. roku życia, ma bardzo agresywny i szybki przebieg. Z racji wieku i braku współpracy z pacjentem, jedynym możliwym sposobem leczenia jest szybka zmiana nawyków żywieniowych, poprawa higieny jamy ustnej oraz leczenie w znieczuleniu ogólnym. Alternatywną metodą jest impregnacja (tzw. lapisowanie), lecz pamiętajmy nie jest to metoda leczenia próchnicy, a jedynie jej spowolnienia.

Próchnica jest chorobą wieloprzyczynową. Eliminując kilka czynników, zmniejszamy ryzyko jej powstania. Podstawy to: prawidłowa higiena jamy ustnej (obowiązuje od pierwszego dnia życia), odpowiednia dieta, idealny stan zdrowia jamy ustnej u rodziców oraz dobre nawyki w trakcie wychowania, takie jak nieoblizywanie smoczka, łyżeczki, niecałowanie w usta. Ważną rolę odgrywają także regularne wizyty kontrolne u lekarza dentysty. Pamiętajmy, lepiej zapobiegać niż leczyć.

Jakie produkty spożywcze dobrze wpływają na stan zębów, a jakie mogą powodować powstawanie próchnicy?

Tak naprawdę każdy produkt w mniejszym lub w większym stopniu może przyczynić się do powstawania próchnicy, weźmy tutaj np. produkty mleczne. Mleko, ser, jogurt naturalny mają niską kariogenność (tj. wpływ na próchnicę), natomiast lody, koktajle i jogurty owocowe, ze względu na zawartość cukru, odznaczają się wysoką kariogennością. Kolejny przykład to owoce. Świeże posiadają niską kariogenność, suszone wysoką. Jak we wszystkim, trzeba zachować zdrowy umiar. Jeśli dziecko wypije szklankę soku raz dziennie, nie wpłynie to na jego zęby. Jeśli natomiast maluch tą samą ilość soku będzie „sączyć” przez cały dzień (regularnie), może to już doprowadzić do próchnicy.