Świat i edukacja dziecka: Pregnezja - ciąża i problemy z pamięcią

"„Ciążowa amnezja, pregnezja, ciążowy mózg” – to określenia, które krążą w Internecie na temat problemów z pamięcią, uwidaczniających się w czasie ciąży. Badacze od lat zastanawiają się, czy takie zjawisko faktycznie istnieje, czy jest ono tylko kolejnym ciążowym mitem.

„Ostatnio coraz częściej wychodzę po zakupy i nie kupuję najważniejszych rzeczy, czasem idę po coś do pokoju i wracam, bo kompletnie nie pamiętam, co chciałam”, „Widzę, że nie jestem sama. Również mam problemy z pamięcią. Idę do kuchni zrobić pewną rzecz, robię inne i zapominam, że główny cel to było np. wyjęcie czegoś z lodówki. Idę do sklepu i zapominam czegoś, co było na liście”, „Zawsze miałam świetną pamięć, z łatwością się uczyłam, a teraz nie pamiętam własnego numeru telefonu, zapominam, co mam zrobić, przekręcam wyrazy w zdaniach…” – skarżą się kobiety w ciąży. Problemy z koncentracją, częste zapominanie, pomyłki przy wykonywaniu dobrze znanych czynności i przejęzyczenia zdarzają się wielu przyszłym mamom. Dlaczego tak się dzieje?

Australijscy naukowcy twierdzą, że jest to związane ze zmianami hormonalnymi. Dr Julie Henry, psycholog z Uniwersytetu Nowej Południowej Walii w Sydney i profesor Peter Rendell z Australijskiego Uniwersytetu Katolickiego przeprowadzili testy na pamięć u ponad tysiąca kobiet: ciężarnych, matek i kobiet, które jeszcze nie rodziły. Panie pochodziły z czternastu krajów. Po porównaniu wszystkich testów okazało się, że kobiety w ciąży oraz świeżo upieczone mamy miały większe luki w pamięci niż bezdzietne panie. Problemy pojawiały się zwłaszcza wtedy, gdy trzeba było zapamiętać nowe informacje oraz wykazać się większym wysiłkiem poznawczym. Zdaniem naukowców nawet 80% przyszłych oraz młodych mam często o czymś zapomina. Peter Rendell wyjaśnił: „Kobiety w ciąży są znacznie osłabione w niektórych, ale nie wszystkich, środkach pamięci”. Problemy pojawiają się w momencie, gdy trzeba zapamiętać nowe numery, nazwiska czy przechować w pamięci kilka różnych informacji, potrzebnych do wykonania kilku zadań naraz. Kłopoty nie ujawniają się jednak, kiedy trzeba wykonać ponownie znane już zadanie czy przypomnieć sobie dawno zakodowane informacje. Badania potwierdziły, że kobiety w ciąży są bardziej roztargnione, jednak nie aż w takim stopniu, jak się powszechnie sądzi. Za przyczynę tego zjawiska naukowcy uznali zmiany hormonalne i brak snu. Informacje o ich badaniach ukazały się na stronie Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego (www.apa.org).

Z kolei lekarze z Royal Postgraduate Medical School z Londonu twierdzą, że podczas ciąży mózg kobiety kurczy się o ok. 4% i potrzebuje ok. 6. miesięcy, aby wrócić do poprzednich rozmiarów. Anestezjolog Anita Holdcroft przyznaje, że słaba koncentracja, brak koordynacji i problemy z pamięcią w późnym okresie ciąży mogą wiązać się ze zmianami w wielkości mózgu. Najnowsze odkrycia naukowców z Royal Holloway, University of London pokazują natomiast, że u kobiet w ciąży występuje zwiększona aktywność prawej części mózgu – obszaru związanego z umiejętnościami emocjonalnymi.

Fakt czy mit?

Niektórzy naukowcy, jak dr Ros Crawley, uważają „amnezję ciążową” za mit, tłumacząc, że za zmiany nastroju i roztargnienie w ciąży odpowiadają powszechne oczekiwania społeczne i to one są głównymi winowajcami. Przeprowadzone przez nią w 2003 roku badania z użyciem różnych metod dały sprzeczne wyniki. Crawley zaczęła się zastanawiać, czy przyszłe mamy nie zgłaszają problemów z pamięcią dlatego, że oczekuje tego od nich otoczenie. Uznała, że podobne społeczne przekonania na temat zaburzeń pamięci i uwagi występują też u kobiet w okresie przedmenstruacyjnym oraz w okresie menopauzy.

Zgodnie z tym podejściem, powszechne przekonanie o tym, że kobiety w ciąży gorzej myślą, jest głęboko zakorzenionym mitem kulturowym. Udowadniała to m.in. Sara Corse z Uniwersytetu w Pensylwanii. Psycholog przeprowadziła badanie wśród studentów MBA, polegające na interakcji z przełożoną. Niektórym studentom powiedziano, że szefowa jest w ciąży. To oni ocenili ją bardziej negatywnie niż osoby, które o tym nie wiedziały.

Z tym, że kobiecy mózg zmienia się w czasie ciąży, nie zgadza się również Carrie Cuttler w Uniwersytetu Concordia. Cuttler po przebadaniu 60 przyszłych mam doszła do wniosku, że rzeczywiście mają one problem z tzw. pamięcią prospektywną, ujawniającą się np. wtedy, gdy trzeba umówić się na wizytę u lekarza, zarezerwować bilet, odebrać zamówienie, oddać książki do biblioteki. Pomimo że te sytuacje ujawniały się w życiu codziennym przebadanych osób, nie zostały one potwierdzone podczas testów w laboratorium.

Nie tylko hormony

Na ogół winą za wszystkie zmiany zachodzące w organizmie przyszłej mamy obarcza się hormony. To zmiany hormonalne odpowiadają za wahania nastroju, nudności i wszelkie inne dolegliwości. W przypadku pregnezji hormony nie są jednak do końca winne. Czynnikami, które mogą mieć wpływ na pamięć kobiet w ciąży, są również:

nadmiar informacji, które docierają do kobiety w ciąży, na temat ciąży, dzieci, życiowych zmian
stres, martwienie się o przyszłość i zdrowie swoje i dziecka
pełne wyzwań zmiany: fizyczne, emocjonalne i mentalne
nadmierne zaabsorbowanie przyszłością – obawy o to, co będzie po narodzinach dziecka
zmiany emocjonalne – rozdrażnienie, złość, płaczliwość, złe samopoczucie spowodowane zmianami fizycznymi, co nie pozostaje bez wpływu na kondycję intelektualną
robienie wielu rzeczy naraz – godzenie obowiązków zawodowych z ciążą, wchodzeniem w nową rolę i „ogarnianiem” życiowych zmian
brak snu (zwłaszcza w trzecim trymestrze), co zaburza zdolności poznawcze.

Jane Martin, dyrektor badań neuropsychologicznych i Centrum Ewaluacji w Centrum Medycznym Mount Sinai w Nowym Jorku, potwierdza: „Przy niewystarczającej ilości snu i wielozadaniowości niczyja pamięć nie jest dobra”.

Z kolei zdaniem dr Louann Brizendine, dyrektor Kliniki Kobiecych Nastrojów i Hormonów na Uniwersytecie Kalifornijskim w San Francisco, w ciąży przede wszystkim zmieniają się priorytety. W pierwszej kolejności myśli się o kwestiach związanych z dzieckiem, więc tym samym zapomina się o wielu codziennych rzeczach.

Bez paniki

Niektórzy twierdzą, że bardziej zapominalskie są kobiety, które spodziewają się córeczki, niż te, które oczekują syna. Nie zostało to jednak potwierdzone naukowo. Zdaniem badaczy nie ma też jednoznacznych dowodów na istnienie pregnezji, a nawet jeżeli pojawiają się jakieś problemy z pamięcią, to są one nietrwałe i po urodzeniu dziecka znikają. Kobieta, która spodziewa się dziecka, ma po prostu prawo być rozkojarzona. Istotne, aby rozumiało i akceptowało to również jej otoczenie. Wkrótce to przecież minie