Zaburzenia typu B

ZABYRZENIA TYPU B:

OSOBOWŚĆ BORDERLINE:

- określenie takich osób, których zaburzenia psychiczne mieściły się pomiędzy zaburzeniami psychotycznymi (schizofrenicznymi) a zaburzeniami neurotycznymi (nerwicami);

- u pacjentów z tej grupy nie dochodzi jednak do takiego pogorszenia, aby można było u nich diagnozować schizofrenię;

- mimo że stan emocjonalny tych osób nieustannie się zmienia, to jednocześnie jest on stabilny;

- określa się to pojęciem: „stabilnej niestabilności”;

- jest to jeden z podtypów zaburzeń osobowości, z którym – często błędnie – utożsamia się wszystkie zaburzenia osobowości;

- impulaywność;

- niestabilność emocjonalna;

- niestabilność kontaktów międzyludzkich;

- niestabilność obrazu siebie;

OBJAWY:

- skłonność do działań impulsywnych łatwość do reagowania gniewem lub przemocą trudności z podtrzymaniem działań, które nie przynoszą szybkiej satysfakcji niestabilny i kapryśny nastrój.

- Typ z pogranicza osobowości chwiejnej emocjonalnie, czyli borderline, musi spełniać trzy z pośród następujących cech:

·         niejasności dotycząc obrazu własnej osoby brak precyzyjnych celów i preferencji (również seksualnych);

·         angażowanie się w intensywne, niestabilne związki prowadzące do kryzysów emocjonalnych;

·         próby uniknięcia potencjalnego porzucenia groźby lub działania samobójcze i samo uszkadzające stałe uczucie pustki wewnętrznej;

PRZYCZYNY:

- zaniedbanie ze strony opiekunów, zarówno ze strony matki jak i ojca;

- osoby te często doświadczały w przeszłości rozłąki i utraty bliskich;

- przemocy fizycznej;

- molestowane seksualnie. Te przeżycia bardzo negatywnie wpływają na więź dziecka z opiekunem. Powstaje wówczas tzw. „nieufny wzorzec przywiązania”, a to prowadzi do upośledzenia zdolności do mentalizacji, czyli zdolności do zrozumienia psychiki najpierw opiekuna, a potem innych osób;

- jest to umiejętność refleksji, zrozumienia tego, co się wydarza, która umożliwia przepracowanie doznanych urazów psychicznych i rozwiązanie ich. Pacjenci z osobowością z pogranicza zwykle nie są zdolni do refleksji nad treścią umysłu własnego i innych; co w konsekwencji znacznie upośledza ich zdolność do radzenie sobie z trudnymi doświadczeniami;

- wspomnieć należy również o tzw. modelu biopsychospołecznym zaburzeń osobowości, który wyodrębnia trzy główne czynniki etiologiczne osobowości z pogranicza, tj.:

• biologicznie uwarunkowany temperament;
• traumatyczne;
• chaotyczne środowisko domowe, które warunkuje psychologiczne funkcjonowanie osoby;
• środowiskowy czynnik związany ze zdarzeniami wyzwalającymi „objawy” (np. próba stworzenia bliskiej relacji czy usamodzielnienia się);

- czynniki te przez całe życie wzajemnie na siebie oddziałują i u różnych osób mogą mieć różne znaczenie przyczynowe;

CECHY RODZICA BORDERLINE:

MATKA:

- zdystansowana;

- niezaangażowana;

- konfliktowa;

OJCIEC:

- fizyczna lub psychologiczna nieobecność;

KLASYFIKACJA ICD-10:

- Zgodnie z klasyfikacją ICD-10 wyróżnia się osobowość chwiejną emocjonalnie, która obejmuje dwa podtypy: impulsywny (F60.30) i borderline (F60.31).

Typ impulsywny osobowości chwiejnej emocjonalnie – cechy charakterystyczne to wyraźna skłonność do konfliktów oraz kłótliwość; ponadto, do rozpoznania niezbędne jest stwierdzenie co najmniej dwóch spośród następujących cech:

• skłonność do działań impulsywnych
• łatwość do reagowania gniewem lub przemocą
• trudności z podtrzymaniem działań, które nie przynoszą szybkiej satysfakcji
• niestabilny i kapryśny nastrój.

Typ z pogranicza osobowości chwiejnej emocjonalnie, czyli borderline, musi spełniać trzy z pośród następujących cech:

• niejasności dotycząc obrazu własnej osoby
• brak precyzyjnych celów i preferencji (również seksualnych)
• angażowanie się w intensywne, niestabilne związki prowadzące do kryzysów emocjonalnych
• próby uniknięcia potencjalnego porzucenia
• groźby lub działania samobójcze i samouszkadzające
• stałe uczucie pustki wewnętrznej.

KLASYFIKACJA DSM-IV:

- Autorzy klasyfikacji DSM-IV nie uwzględnili rozróżnienia na opisane w ICD-10 podtypy. Osobowość borderlinejest tutaj zdefiniowana jako wzorzec zachowań zdominowany niestabilnością w relacjach interpersonalnych, w ocenie własnej osoby i w zakresie emocjonalnym oraz z wyraźnie zaznaczoną wybuchowością. Ustalenie takiego rozpoznania jest zasadne, gdy obecnych jest co najmniej pięć z poniższych cech:

• podejmowanie rozpaczliwych wysiłków w celu zapobieżenia porzuceniu realnemu lub wyimaginowanemu
• niestałe ale intensywne związki interpersonalne (krańcowe idealizowanie lub dewaluowanie)
• zaburzenia tożsamości – utrwalony i wyraźnie zaburzony, zniekształcony lub niestabilny obraz własnej osoby lub poczucia własnej wartości
• impulsywność w co najmniej dwóch obszarach stanowiących potencjalne zagrożenie dla samego siebie (życie seksualne, wydawanie pieniędzy, używanie substancji psychoaktywnych, ryzykowne prowadzenie samochodu, napadowe objadanie się)
• nawracające zachowania samobójcze, próby lub groźby samobójcze, dokonywanie samookaleczeń
• niestabilność emocjonalna wywołana nadmierną reaktywnością nastroju
• przewlekłe uczucie pustki
• nieadekwatny do sytuacji silny gniew lub brak kontroli nad wybuchami gniewu
• przemijające, związane ze stresem myśli o charakterze paranoidalnym lub zaznaczone objawy dysocjacyjne.

W diagnostyce pomocny bywa ustrukturyzowany wywiad kliniczny przeznaczony do oceny zaburzeń osobowości z osi II DSM-IV – czyli SCID-II (Structured Clinical Interview for DSM-IV Axis II Personality Disorders), który zawiera m.in. takie pytania: Czy często popadał(a) Pan(i) w przerażenie, myśląc, że ktoś, na kim Panu(i) zależy, może Pana(ią) opuścić? Czy związki z ludźmi, na których naprawdę Panu(i) zależy, mają dużo skrajnych wzlotów i upadków?

SPOSOBY LECZENIA:

- farmakologiczne - oddziaływania farmakologiczne mają zwykle charakter doraźny i służą zmniejszaniu nasilenia poszczególnych objawów, np. lęku, depresji, gwałtownych zmian nastoju. Nie można więc przy ich pomocy „wyleczyć” zaburzeń osobowości, w przeciwieństwie do innych zaburzeń (np. „depresji endogennej”). Ponadto skuteczność leków u poszczególnych osób jest różna. Najczęściej stosuje się selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (selective serotonin reuptake inhibitors – SSRI), tzw. „stabilizatory nastroju” (np. karbamazepina, kwas walproinowy) czy małe dawki leków przeciwpsychotycznych (np. olanzapina, kwetiapina, rysperydon). Ze względu na skłonność tych osób do uzależnienia się od substancji psychoaktywnych, zazwyczaj nie jest wskazane używanie leków uspokajających, zwłaszcza pochodnych benzodiazepiny;

- psychologiczne - spośród dostępnych metod psychoterapeutycznych za najbardziej skuteczną uważa się psychoterapię psychoanalityczną wraz z jej pochodnymi, jak opracowana przez Fonagy’ego i Batemana terapia oparta na mentalizacji (mentalization based therapy – MBT) oraz terapia skoncentrowana na przeniesieniu TFT (transference focused therapy) Kernberga. Inną metodą o udowodnionej w badaniach naukowych skuteczności jest, wywodząca się z nurtu terapii poznawczo-behawioralnej, terapia dialektyczno-behawioralna (dialectical behavior therapy) Linehan;

HISTRIONICZNE ZABURZENIE OSOBIWOŚCI:

- jest to osoba barwna, zachowująca się teatralnie, zwracająca na siebie uwagę;

- zwraca na siebie uwagę: coś upuści, kogoś potrąci, w ostateczności omdleje;

- mówi głośno i emocjonalnie;

- wypowiedzi pełne przymiotników świadczących o tym, że to, co jej dotyczy lub ją spotkało, jest tak bardzo niezwykłe;

- jeśli jednak otoczenie uzna dany temat lub sposób zachowania za niewłaściwy, szybko się do tego dostosuje;

- wygląd osób z histrionicznym zaburzeniem osobowości opisywany jest jako uwodzicielski, czasami z nadmierną ekspresją seksualności;

- Zachowanie się w sposób teatralny;

- Często atrakcyjny wygląd;

- Skoncentrowanie na atrakcyjności fizycznej;

- Skłonność do myślenia życzeniowego;

- Płytkość, nieszczerość podejmowanych relacji;

OBJAWY:

- dramatyzowaniem siebie, teatralnością, przesadnym wyrazem emocjonalnym;

- sugestywnością, łatwością ulegania wpływowi innych osób lub okoliczności;

- płytką i chwiejną uczuciowością;

- stałym poszukiwaniem podniet, doceniania przez innych ludzi i działań, dzięki którym pacjent staje się centrum uwagi;

- niestosowną uwodzicielskością w wyglądzie czy zachowaniu;

- nadmiernym koncentrowaniem się na atrakcyjności fizycznej;

PRZYCZYNY:

- czynniki natury genetycznej;

- czynniki osobowościowe (temperament);

- czynniki wychowawcze;

- procesy rozwojowe;

SPOSOBY LECZENIA:

- psychoterapia;

- leczenie farmakologiczne (leki);

NARCYSTYCZNE ZABURZENIA OSOBOWOŚCI (NARCYZM):

- Najprostsza definicja słowa narcyzm – to miłość własna. Każdy człowiek jest wrażliwy na punkcie własnej osoby, tego jak jest wartościowy;

- Chce żyć tak, aby czuć się dobrze z samym sobą, a tego ostatniego doświadcza wtedy, gdy spotyka się z uznaniem, pochwałą czy aprobatą, zwłaszcza gdy przychodzą ona ze strony ważnych czy znaczących osób;

- Jednocześnie każdego dotyka i rani krytyka, dezaprobata;

- Skoro miłość własna wpisana jest w ludzką naturę, to dlaczego została obiektem zainteresowań psychiatrów, a jeszcze bardziej skupiają się na niej psycholodzy i psychoterapeuci?;

- Czy, istotnie, jest to zaburzenie, które wymaga leczenia i pomocy profesjonalistów?;

- Jeśli tak, to kiedy i jak można próbować pomagać osobom, które przekroczyły umowną linię oddzielającą tzw. narcyzm zdrowy od patologicznego?;

- Wyolbrzymione poczucie własnej wartości;

- Fantazjowanie o swoich wielkich możliwościach;

- Domaganie się podziwu ze strony innych;

- Wysoka inteligencja;

OBJAWY:

- Osoba ma wyższościowe poczucie własnego znaczenia (np. wyolbrzymia swe osiągnięcia i talenty, oczekuje uznania wyższości bez odpowiednich osiągnięć);

- Skupiona na wyobrażeniach nieograniczonego powodzenia, władzy, doskonałości, piękności lub idealnej miłości;

- Wierzy, że jest osobą „wyjątkową” i niepowtarzalną, która może być zrozumiana i powinna przebywać tylko w towarzystwie innych osób wyjątkowych o wysokiej pozycji;

- Wymaga przesadnego podziwu;

- Ma poczucie uprzywilejowania, tzn. irracjonalnych oczekiwań szczególnie korzystnego traktowania lub automatycznej zgody na swoje oczekiwania;

- Eksploatuje interpersonalnie, przejmuję przewagę nad innymi, by osiągać swoje cele;

- Nie odczuwa empatii; niezdolna do rozpoznania lub identyfikacji uczuć i potrzeb innych osób;

- Często zazdrości innym osobom i sądzi, że inni zazdroszczą jej;

- Przejawia zachowania lub postawy aroganckie, wyniosłe;

DODATKOWE OBJAWY, KTÓRE MOGĄ WYSTĘPOWAĆ:

- depresja;

- zaburzenia lękowe;

- uzależnienia;

- zaburzenia osobowości;

PRZYCZYNY:

Przyczyny narcyzmu z punktu widzenia medycyny
- Grupa badawcza z dr Stefanem Röpkem z Wydziału Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego Charité w Berlinie na czele, po raz pierwszy zademonstrowała anatomiczne podłoże schorzenia. Testom poddała 34 osoby, z których 17 cierpiało na narcystyczne zaburzenie osobowości. Na drodze badania rezonansu magnetycznego (MRI) naukowcy określili grubość kory mózgowej pacjentów, czyli zewnętrznej powłoki komórek nerwowych mózgu. Okazało się, że osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości wykazywały nieprawidłowości w budowie dokładnie tej części mózgu, która odpowiada za uczucie współczucia. U osób chorych kora mózgowa w tym regionie była znacznie cieńsza niż u osób zdrowych. 
- Badacze udowodnili w ten sposób, że odczuwanie empatii uzależnione jest od objętości istoty szarej mózgu, a u pacjentów z narcystycznym zaburzeniem osobowości jest ona znacznie uszczuplona. Jak podkreśla dr Röpke, odkrycie to stanowić będzie podstawę do dalszych badań nad funkcjonowaniem mózgu chorych, do których zespół wykorzysta funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI).
Przyczyny narcyzmu z punktu widzenia psychologii
- Wiemy już, czym schorzenie się objawia, niestety dokładna przyczyna wystąpienia narcystycznego zaburzenia osobowości nie jest znana. Wielu psychologów wierzy, że choroba spowodowana jest mieszanką różnych czynników, które obejmują uwarunkowania genetyczne, jakość interakcji z opiekunami we wczesnym dzieciństwie oraz czynniki psychologiczne, obejmujące temperament i umiejętność radzenia sobie ze stresem. Niektórzy naukowcy wierzą, że większe ryzyko wystąpienia narcystycznego zaburzenia osobowości u dziecka występuje w przypadku nadopiekuńczych rodziców lub opiekunów, którzy rozwijają u dziecka talenty lub poczucie bycia wyjątkowym jako sposób na podniesienie poczucia własnej wartości. 
- Z drugiej strony zaburzenie może być spowodowane zaniedbaniem lub traumatycznymi przeżyciami z dzieciństwa, za które odpowiada rodzic lub inna osoba będąca dla dziecka autorytetem. Narcystyczne zaburzenie osobowości najczęściej ujawnia się w okresie dojrzewania lub we wczesnym etapie dorosłego życia, gdy charakter człowieka jest już ukształtowany. 
- Wiele teorii dotyczących narcyzmu bazuje na przekonaniu, że istnieją uwarunkowania genetyczne lub czynniki dziedziczne, wpływające na rozwinięcie schorzenia. Na największe ryzyko wystawione są osoby nadmiernie wrażliwe na feedback ze strony innych osób, zarówno ten pozytywny, jak i negatywny. Ponadto, wielu specjalistów wierzy w ogromną rolę, jaką w wykształceniu narcystycznego zaburzenia osobowości odgrywają „narcystyczne” postacie z telewizji.

KRYTERIA DSM-IV:

Natomiast amerykański system klasyfikacji psychiatrycznej (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – DSM-IV) definiuje osobowość narcystyczną jako utrwalony wzorzec poczucia własnej wielkości (widoczny w fantazjach bądź w zachowaniu), potrzeby podziwu ze strony innych i braku empatii, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia się w różnych kontekstach, na co wskazuje co najmniej pięć z poniższych kryteriów:

• Jednostka ma wyolbrzymione poczucie własnej wartości (wyolbrzymia swoje osiągnięcia i talenty, oczekuje uznania własnej wyższości, niewspółmiernie do rzeczywistych dokonań).
• Pochłaniają ją fantazje o nieograniczonym własnym powodzeniu, mocy, wybitnych zdolnościach, urodzie czy miłości idealnej.
• Przekonana jest o własnej wyjątkowości i unikatowości, którą mogą zrozumieć lub z którą mogą obcować tylko inni wyjątkowi bądź zajmujący wysoką pozycję ludzie lub instytucje.
• Wymaga przesadnego podziwu.
• Ma poczucie posiadania specjalnych uprawnień, tzn. bezpodstawnie oczekuje szczególnie przychylnego traktowania lub automatycznego podporządkowania się innych jej oczekiwaniom.
• Nastawiona jest eksploratorsko wobec innych ludzi, tzn. wykorzystuje ich do osiągnięcia własnych celów.
• Brak jej empatii, niechętnie rozpoznanie cudzie uczucia i potrzeby oraz nie jest skłonna z nimi się identyfikować.
• Często zazdrości innym lub uważa, że inni jej zazdroszczą.
• Swą postawą i zachowaniem okazuje arogancję i wyniosłość.

KLASYFIKACJA ICD-10:

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (International Classification of Diseases 10th Revision – ICD-10) nie precyzuje kryteriów rozpoznawania osobowości narcystycznej i zalicza ją do tzw. innych określonych zaburzeń osobowości (F60.8) razem z m.in. osobowością niedojrzałą i bierno-agresywną. Warunkiem rozpoznania jest spełnienie ogólnych kryteriów zaburzenia osobowości. Przyjrzenie się tym, ogólnym kryteriom może pomóc w odpowiedzi na pytanie, kiedy – zdaniem współczesnych ekspertów – przekroczona zostaje linia oddzielająca narcyzm zdrowy od patologicznego. Są to mianowicie:

• utrwalone wzorce przeżywania i zachowania osoby, które jako całość wyraźnie odbiegają od zakresu kulturowo oczekiwanego i akceptowanego czyli od tzw. „normy”; dewiacja taka musi się przejawiać w przynajmniej dwóch obszarach i dotyczyć: procesów poznawczych (czyli sposobów spostrzegania i interpretowania ludzi, rzeczy i wydarzeń; uczuciowości, panowania nad impulsami i nagradzania potrzeb) i/lub sposobu odnoszenia się do innych i postępowania w sytuacjach międzyludzkich,
• dewiacja taka przejawia się w całym zachowaniu osoby, które jest nieelastyczne i nieprzystosowawcze – nie ogranicza się tylko do jednego wyzwalającego bodźca lub sytuacji,
• dana osoba doznaje indywidualnego cierpienia i/lub wywiera niepożądany wpływ na otoczenie społeczne,
• problematyczne cechy są stabilne i cechuje je długi czas trwania; rozpoczynają się zwykle w okresie późnego dzieciństwa lub wieku młodzieńczym i trwają w wieku dojrzałym.

RODZAJE NARCYSTYCZNYCH OPIEKUNÓW:

- Pochłaniający/ zalewający (engulfing)- nie widzą granicy między sobą, a dzieckiem, które jest wyłącznie przedłużeniem rodzica;

- Ignorujący- nie widzą potrzeb dziecka nawet tych podstawowych, co powoduje, że dziecko czuje się niekochane i bezwartościowe;

RODZAJE ZANIEDBAŃ NARCYSTYCZNEGO RODZICA:

- manipulowanie dzieckiem, aby zawsze było zależne od rodzica, kiedy zacznie się uniezależniać może wydarzyć się wszystko (co najgorsze);

- oczekiwanie, że dziecko będzie zajmować się rodzicem/domem/rodzeństwem, nie ma prawa do własnego dzieciństwa;

- rodzic może albo umniejszać wszystkie dokonania dziecka, albo odwrotnie, każdy sukces dziecka wyolbrzymiać i traktować jako swój (bo ja się tak poświęcam);