Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborn

GENEZA METODY RUCHU ROZWIJAJĄCEGO:

Prekursorem metody Weroniki Sherborne był Rudolf von Laban, który jako pierwszy podjął obiektywne obserwacje naturalnych możliwości ruchowych człowieka i ujął je w specjalne skale ruchowe. Wg. tego autora ze względu na budowę ciała ludzkiego i sposób wykorzystania przestrzeni cechą ruchu jest trójwymiarowość wedle osi: przód - tył, w prawo - w lewo, góra - dół. Bardziej złożone ruchy człowieka opisuje się też w trzech płaszczyznach: drzwiowej, stołowej i poprzecznej. Połączenie tych podstawowych elementów ruchu człowieka tworzy bryłę geometryczną tj. sześcian - w tym uproszczonym modelu przestrzennym człowieka mieszczą się wszystkie zasadnicze możliwości ruchowe człowieka. 
Wnikliwsza analiza ruchów ludzkich umożliwia dalszą rozbudowę modelu przestrzennego do dwudziestościanu - bryły najbardziej zbliżonej do kuli. Oddaje on wszystkie możliwości ruchowe człowieka - tancerza. 
W. Sherborne jest uczennicą i kontynuatorką teorii Labana a zarazem twórczynią własnej metody pracy z dziećmi znanej w Wielkiej Brytanii jako Developmental Movement(Ruch Rozwijający);

ZAŁOŻENIA:

Nazwa metody „Ruch Rozwijający” wyraża główną ideę metody tj. posługiwanie się ruchem jako narzędziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka i terapii zaburzeń tego rozwoju. System ćwiczeń w tej metodzie wywodzi się z naturalnych potrzeb dziecka, zaspokajanych w kontakcie z dorosłymi tj. z tzw. baraszkowania.
Podstawowe założenia metod to rozwijanie ruchem trzech aspektów:

1. Świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego;
2. Świadomości przestrzeni i działania w niej;
3. Dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu;

KATEGORIE RUCHU:

1. Ruch prowadzący o poznania własnego ciała - Ruchy należące do tej kategorii pozwalają na stopniowe poznanie poszczególnych części ciała, co stanowi sprawę kluczową. Szczególne znaczenie mają stopy, kolana, nogi, biodra, gdyż na nich opiera się ciężar ciała oraz stanowią one łącznik między człowiekiem a podłożem ziemią, podłogą). Kontrola nad ruchami tych części ciała to gwarant utrzymania równowagi. Poznanie własnego ciała i kontrola nad jego ruchami prowadzi do ukształtowania się własnej tożsamości: wyodrębnienia własnego „ja” od otoczenia „nie-ja”;

ĆWICZENIA:

- ćwiczenia wyczuwania brzucha, pleców i pośladków ( np. wszelkie dotykanie, masowanie i nazywanie tych części ciała);
- ćwiczenia wyczuwania rąk i nóg ( np. dotykanie dłonią i stopą podłoża, podnoszenie i opuszczanie całej nogi na podłogę, zginanie i przyciąganie nóg, maszerowanie, bieganie);
- ćwiczenia wyczuwania stawów ( np. dotykanie łokciami podłogi, dotykanie kolan i łokci, dotykanie łokciem kolana, machanie stopą);
- ćwiczenia wyczuwania twarzy ( np. witanie się uszami i nosem swoimi i dorosłych);

2. Ruch pozwalający zdobyć pewność siebie i poczucie własnej wartości;

3. Ruch pozwalający na nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem lub grupą - Zasadniczym celem czynności ruchowych tej kategorii jest zachęcanie uczestników zajęć do nawiązania pozytywnych i znaczących kontaktów z innymi osobami, opartych na wzajemnym poznaniu i zrozumieniu potrzeb partnera oraz na wzajemnym zaufaniu. 

Ze względu na typ ruchu R. Laban klasyfikuje związki międzyludzkie jako: 
a) Ruch „z” (with) 
b) Ćwiczenia ruchowe, w których 1 partner jest bierny, drugi zaś aktywny i opiekuńczy względem niego. 
c) Ruch „przeciwko” (against) 
Ćwiczenia ruchowe, których celem jest uświadamianie uczestnikom ich własnej siły przy współdziałaniu z partnerem bez elementów agresji. Z tego powodu nie wskazane jest pobudzanie do przyjmowania postaw konkurencyjności, wyłanianie zwycięzców i pokonanych. Musi nastąpić zamiana ról z aktywnej (atakujący) na bierną (broniący się) i odwrotnie. Ćwiczenia ta umożliwiają wyładowanie nagromadzonych napięć nerwowych 
d) Ruch „razem” (shared) 
Ćwiczenia ruchowe, które wymagają jednakowego zaangażowania partnerów i prowadzą one do wytworzenia harmonii i równowagi. Warunkiem osiągnięcia sukcesu w tym zakresie jest wzajemne zaufanie, zrozumienie, współpraca i równy wkład fizyczny.

4. Ruch prowadzący do współdziałania w grupie - Różnica w porównaniu z opisanymi powyżej ćwiczeniami dotyczy liczebności uczestników. Jest ona większa - najpierw ćwiczenia wykonuje się w trójkach, a potem z całą grupą W ćwiczeniach ruchowych „z” 2 osoby mogą zajmować się trzecią. W ćwiczeniach „przeciwko” kilka osób jednocześnie atakuje jedną, co stosuje się w sytuacjach, gdy jeden z członków grupy jest silniejszy lub cięższy niż pozostali. W ćwiczeniach „razem” współdziała kilka osób;

ĆWICZENIA:

Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą:
a) relacja opiekuńcza, czyli „z”:
- obejmowanie partnera, głaskanie, bujanie ( na boki, w przód, w tył aż do przewrotu);
- odrzucanie partnera, turlanie, pociąganie za ręce i nogi;
- jazda na koniku;
- krokodyl z partnerem na plecach;
- bagaż – dziecko uczepione partnera,
b) relacja „przeciwko”:
- przygniatanie – dziecko usiłuje się wydostać spod leżącego na nim partnera;
- więzienie – dziecko próbuje się wyswobodzić z objęć siedzącego partnera;
- przepychanie się rękami, stopami, biodrami, plecami;
- mocowanie się;
- skała – próba przewrócenia partnera, będącego w siadzie podpartym lub stojącego w rozkroku;
c) relacja „razem”:
- trzymając się za ręce, wstajemy i siadamy;
- wspólne skakanie;
- wspólne dmuchanie na kulkę waty;
- lustrzane odbicie – pokazywanie, naśladowanie, powtarzanie ruchów, gestów, mimiki partnera;
- wychylanie na boki.

5. Ruch kreatywny - Ruch ten jest spontaniczny, kreatywny i swobodny - np. taniec wyzwolony. Ma pomóc w sposób twórczy wyrazić „siebie”;

ĆWICZENIA:

6. Ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym - Celem tej kategorii ruchu jest wykształcenie orientacji w przestrzeni, aby na tej podstawie mógł wytworzyć się związek między człowiekiem a otoczeniem, a w rezultacie poczucie swobody pacjenta w przestrzeni bez lęku, zagrożenia itp. Kategorie 1 i 2 występują równolegle i są ze sobą w ścisłym związku w czasie zajęć.

ĆWICZENIA:

Ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i odczuć bezpieczeństwo w otoczeniu:
- jedna osoba robi mostek ( stojąc, kładzie dłonie na podłodze przed sobą ), a druga obchodzi ją na czworakach, przechodzi pod nią itp.;
- jedna grupa, stojąc w rzędzie na czworakach, tworzy tunel, druga czołga się pod nim;

ZAKRES ZASTOSOWAŃ – WYKORZYSTANIE METODY W PRCY Z DZIEĆMI:

Metodę stosuje się w Polsce w pacy z następującymi grupami dzieci:

- upośledzonymi umysłowo;

- autystycznymi;

- z mózgowym porażeniem dziecięcym;

- z zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami zachowania;

- z niekorzystnych środowisk wychowawczych, np. domów dziecka, rodzin dysfunkcyjnych;

- głuchymi i niewidomymi;

- dzieci jąkające się;

Metoda ta bywa wykorzystywana jako wstępny etap do innych zajęć terapeutycznych. np. dla dzieci mających trudności w czytaniu i pisaniu lub jako część programu terapii psychologiczno - logopedycznej dzieci jąkających się lub psychoterapii dzieci nerwicowych.

ORGANIZACJA ĆWICZEŃ I GRUP ZAJĘCIOWYCH:

Metodę można stosować indywidualnie - z jednym dzieckiem lub grupowo. Preferowane są jednak zajęcia grupowe, gdyż zapewniają one dziecku lepszy kontakt z dorosłymi lub innymi dziećmi. Liczebność grupy: 6-14 dzieci. Wiek uczestników: nieograniczony, zarówno osoby dorosłe jak i dzieci. W instytucjach opiekuńczo-wychowawczych w zajęciach brać powinien udział cały personel. 
Zajęcia muszą odbywać się systematycznie, minimum raz w tygodniu, czas trwania 1 spotkania - około godziny. Początkowo zajęcia mogą być krótsze (20-30 minut) zależnie od samopoczucia i możliwości dzieci. 
Należy zapewnić odpowiednie warunki lokalowe: przestrzeń, odpowiednie podłoże (najlepiej parkiet), świeże powietrze. Nie potrzeba żadnych urządzeń lub pomocy do ćwiczeń. Najlepszym przyrządem dydaktycznym dla dziecka jest ciało dorosłego. Czasami potrzebne są materace lub koce np. gdy dzieci mają znaczne kalectwo fizyczne. Ćwiczyć należy boso, bo zapewnia to najlepszy kontakt z podłogą. 
Prowadzeniem grupy powinny zajmować się 2 osoby (przeszkoleni terapeuci);

OTO WSKAZANIA DLA TERAPEUTY: 
- uczestniczenie w zajęciach jest dobrowolne (możesz dziecko zachęcać); 
- nawiąż kontakt z każdym dzieckiem (wzrokiem, dotykiem);
- zajęcia powinny być dla dziecka przyjemne i dawać radość z aktywności ruchowej; 
- bierz udział we wszystkich ćwiczeniach;
- przestrzegaj praw dziecka do swobodnej, własnej decyzji; 
- zauważaj i stymuluj aktywność dziecka, daj mu szansę na twórcze działanie; 
- miej poczucie humoru;
- nie krytykuj dziecka;
- chwal dziecko nie za efekt, co za jego starania i wysiłek; 
- unikaj stwarzania sytuacji rywalizujących;
- rozszerzaj krąg doświadczeń społecznych dziecka; 
- większość, szczególnie początkowych ćwiczeń, prowadź na podłodze; 
- zaczynaj od ćwiczeń prostych, stopniowo je utrudniając;
- zmniejszaj udział swojej inicjatywy na rzecz coraz aktywniejszego udziału dziecka; 
- proponuj na przemian ćwiczenia dynamiczne i relaksacyjne;
- miej zawsze na uwadze samopoczucie dziecka;
- ucz dzieci zarówno używania siły, jak i zachowania delikatności i opiekuńczości w stosunku do drugiej osoby,; 
- we wszystkich ćwiczeniach dbaj o to, aby dziecko znalazło się także w pozycji dominującej;
- zaplanuj początek ćwiczeń tak, aby zawierał propozycję ćwiczeń - spotkań dających poczucie bezpieczeństwa, oparcia i bliskiego kontaktu;
- na zakończenia zajęć proponuj ćwiczenia wyciszające, uspokajające;

LISTA CECH, KTÓRE POWINIEN POSIADAĆ CZŁOWIEK MAJĄCY ZAMIAR ZOSTAĆ PSYCHOTERAPEUTĄ, PRACUJĄCYM METODĄ RUCHU ROZWIJAJĄCEGO:

1. Nieprzeciętna sprawność intelektualna oraz krytycyzm;
2. Samodzielność, obrotność i wielostronność;
3. Żywe i nienasycone zainteresowanie (samouk);
4. Zainteresowanie ludźmi jako osobami, a nie jako materiałem do manipulowania; szacunek dla integralności drugiej osoby;
5. Wgląd we własne cechy osobowości, poczucie humoru;
6. Wrażliwość wobec wielorakości różnych oczekiwań ludzkich;
7. Tolerancja; postawa pozbawiona zarozumiałości;
8. Zdolność do przyjęcia nastawienia terapeutycznego, zdolność do tworzenia serdecznych i aktywnych stosunków z innymi;
9. Pilność, metodyczny styl pracy; zdolność znoszenia nacisków;
10. Przyjmowanie odpowiedzialności;
11. Takt i gotowość do współpracy;
12. Prawość, samodyscyplina i stanowczość;
13. Subtelne wyczucie wartości etycznych;
14. Szerokie „zaplecze kulturalne” (człowiek wykształcony);
15. Duże zainteresowanie psychologią, szczególnie jej aspektami klinicznymi;

KORZYŚCI PŁYNĄCE ZE STOSOWANIA METODY W. SHERBOURNE:

• Daje pozytywne odczucie w kontakcie z innym człowiekiem.
• Wyzwala swobodę zachowań i naturalność.
• Daje okazję do rozładowania energii.
• Jest próbą pokonania własnych zahamowań wynikających z uprzednich doświadczeń.
• Daje radość.
• Wyzwala zaangażowanie.
• Daje możliwość zaspokojenia własnych potrzeb.
• Daje pewność siebie.
• Daje możliwość poczucia się w innej roli niż na co dzień.
• Zbliża do siebie uczestników zajęć.
• Daje radość z działania w grupie.
• Przyjemność dawania innym radości.
• Daje okazję do wspomnień, przypomnienia sobie zdarzeń z dzieciństwa.
• Daje okazję do bliskiego kontaktu fizycznego bez uruchamiania sfery seksualnej.
• Daje poczucie partnerstwa.
• Możliwość odczuwania przyjemnych doznań płynących z własnego ciała.
• Nie jest ograniczona wiekiem uczestników.