Metoda stymulacji polisensorycznej wg. pór roku (poranny krąg)

Poranny krąg jest metodą, którą określamy jako wielozmysłową. Obejmuje swym zasięgiem wszystkie zmysły: dotyk, wzrok, słuch, węch i smak. Proponowane w niej oddziaływania mają aktywizować zmysły w sposób odmienny dla każdej pory roku, aby podkreślać zmiany zachodzące w przyrodzie. Świat przyrody jest źródłem zróżnicowanych bodźców. Każda pora roku kojarzy się nam z kolorem, smakiem, obrazem, zapachem itp. Metoda Porannego Kręgu przypisuje każdej z pór roku inną symbolikę. Tutaj kalendarz narzuca kolor, żywioł, smak, zapach, bodźce wzrokowe, słuchowe, wystrój sali – wszystko czym planujemy stymulować naszych wychowanków.

Polisensoryczne pobudzanie zmysłów jest najlepszym sposobem przekazywania cennych informacji o tym co nas otacza, a najlepszymi pomocami dydaktycznymi są te zaczerpnięte
z natury.

Wiosną stymulujemy kolorem zielonym, który kojarzy się z siłą tworzenia, wzrostu,
z procesem dorastania. Tęsknota do zieleni jest symbolicznie postrzegana jako pragnienie odnowy. Zieleń łagodzi, przynosi zadowolenie, daje spokój, uspakaja i odpręża. Żywiołem wiosny jest ziemia. Ma zdecydowaną barwę, specyficzny zapach, a ze względu na swoją strukturę, wilgotność i temperaturę dostarcza dziecku złożonych doznań dotykowych.
W przypadku dzieci niepełnosprawnych, które rzadko mają możliwość obcować z tym żywiołem jest to bardzo cenne przeżycie. Celem poznania czy to już utrwalania smaku gorzko-kwaśnego smakujemy z dziećmi cytrynę posypaną cukrem. Fundujemy również dzieciom doznania muzyczne przy pomocy zabaw z bębnem, który jest najlepszym źródłem bodźców dźwiękowo-wibracyjnych. Zapach przypisany wiośnie to zapach cytrynowy. Działa on antyseptycznie, pobudza apetyt i ożywia. Zapach wykorzystujemy rozcierając olejek na dłoni dziecka, zapalając lampkę zapachową. Manipulacja barwą odbywa się poprzez zmianę całego wnętrza pomieszczenia, w którym prowadzimy zajęcia. Barwa każdej pory roku decyduje o wystroju pomieszczenia odpowiednio dobranymi kolorystycznie tkaninami.

Eksponujemy wszystko to co kojarzy nam się z wiosną: zieleń, sadzonki, kwiaty, motyle, odgłosy owadów, ilustracje ptaków itd.

Latem oddziałujemy kolorem czerwonym, który silnie pobudza i ożywia. Żywioł lata to ogień. Ma w sobie olbrzymią moc przykuwania uwagi. Nawet dzieci, które nie potrafią na niczym zatrzymać wzroku, reagują na ogień jakimś nabożnym skupieniem. Ogień dostarcza im wielu wrażeń. Świeci i migoce, porusza się i zmienia swój kształt, grzeje. Wymowne w tej metodzie jest podkreślanie panowania nad ogniem poprzez gaszenie palącej się świeczki końcem zajęć. By stymulować zmysł smaku i utrwalać smak słodki smakujemy konfitury
z wiśni. Wrażeń muzycznych dostarcza nam grzechotka, zapachowych zapach róż. Ponad to wpływamy poprzez wystrój sali w kolorze czerwonym oświetlenie, przedmioty które kojarzą nam się z latem: piasek, muszle, kamyki, woda, słońce, ciepło, kwiaty, trawa itp.

Jesienią prezentujemy kolor żółty. Symbolizuje spadające z drzew liście, dojrzałe owoce. Jest kojarzony z radością życia i rozpoczynającym się dniem. Wzmacnia wolę życia, przekazuje ciepło serca i wesołość. Żywioł jakim stymulujemy to powietrze, tak często odbierane przez nasze ciało, ale rzadziej przez nasze pociechy. Zwykle tego rodzaju wrażenia mają ograniczone, a i one odczuwają głód powietrza. Przeszywający wiatr odczuwany jest na całym ciele i powoduje znieruchomienie. Dzieci stykając się z przenikającym je powietrzem, koncentrują się na doznaniach płynących z ich ciała. Zmysł smaku pobudzamy miodem i kremem orzechowym poznając lub już utrwalając smak słodki. Wrażeń muzycznych dostarczają dzwonki rurowe, zapachowych zapach lawendy. Dodatkowo wpływamy wystrojem sali z przewagą barwy żółtej, i tym wszystkim co kojarzy nam się z jesienią: kasztany, żołędzie, jarzębina, jesienne liście, lampiony z dyni itp.

Zimą demonstrujemy kolor biały. Symbolizuje biel śniegu, światło, promieniuje, uspakaja i rozjaśnia. Do zimy należy też błękit. Kojarzy się z głębią i dalą nieba lub wody, jest kolorem ciszy i spokoju. Przypomina zimny chłód. Jest też kolorem duchowości i życia religijnego, prowadzi do wyciszenia. Zimowym żywiołem jest woda. Pobudza aktywność ruchową i wokalizację. Dostarcza miłych i delikatnych wrażeń dotykowych. Woda szumi i pluska, łatwo poddaje się aktywności dziecka. Wystarczy niewielki ruch, aby zafalowała i poruszyła pływające zabawki. Ten żywioł najsilniej polisensorycznie działa na zmysły, a przy okazji kształtuje doznania termiczne. Smak i węch pobudzamy miętą, a słuch trójkątem lub dzwonkami. Pamiętamy o kształtowaniu doznań percepcyjnych poprzez wystrój sali, która ma symbolizować zimę.

W czasie trwania Porannego Kręgu, nauczyciel musi stworzyć atmosferę, która przyniesie poczucie bezpieczeństwa, radość i zadowolenie, zniweluje niepewność i zagrożenie. Wówczas nauczy dzieci koncentracji, otwartości i wiary we własne możliwości.

Metoda Porannego Kręgu jest cenna również z tego powodu, że formą zajęć jest spotkanie grupowe, które umożliwia kontakt z rówieśnikami. Dzieci siedzą w kręgu zwrócone do siebie twarzami. Nauczyciel podchodzi kolejno do każdego dziecka i wspólnie z nim wykonuje daną czynność. Dziecko jest zmuszone do czekania na swoją kolej, co pozwala mu na odbieranie wrażeń płynących z przebywania z innymi podopiecznymi, obserwowania ich w takiej samej sytuacji, w tym samym działaniu, zainteresowania ich ruchami czy minami. Niewątpliwie jest to korzystne dla naszych wychowanków. Umożliwiamy im bycie w grupie, ale nie pozbawiamy indywidualnego kontaktu z nauczycielem.

	LATO	WIOSNA	JESIEŃ	ZIMA
ŻYWIOŁ	OGIEŃ	ZIEMIA	POWIETRZE	WODA
KOLOR	CZERWIEŃ POMARAŃCZ	ZIELEŃ	ŻÓŁĆ                                       BRĄZ	BIEL BŁĘKIT
ZAPACH	RÓŻNAY	CYTRYNOWY	LAWENDOWY	MIĘTOWY
SMAK	Wiśniowa konfitura	Cytryna z cukrem	Krem orzechowy, miód	Miętowe talarki w czekoladzie
INSTRUMENT	GONG	BĘBEN	DZWONY RUROWE	TRÓJKĄT DZWONECZKI
REKWIZYTY	CZEWONE CHUSTY, WSTĄŻKI	ZIELONE WSTĄŻKI, CHUSTY	SUCHE LIŚCIE, BRĄZOWE, ŻÓŁTE CHUSTY, WSTĄŻKI	CHUSTY, PAPIEROWY ŚNIEG
GŁOSKI	I	O	E	A

1.  Stymulacja percepcji wzrokowej

Ø  aktywizowanie zmysłu wzroku (doświadczanie bodźców wzrokowych)

Ø  rozwijanie spostrzegawczości, koncentracji wzrokowej

Ø  wydłużanie czasu koncentracji wzroku na bodźcach wizualnych

Ø  rozwijanie kierunkowości spostrzegania (zdolności poruszania oczami we wszystkich kierunkach i podążania wzrokiem za poruszającymi się przedmiotami)

Ø  rozwijanie pamięci wzrokowej (przewidywanie kolejności następujących po sobie czynności, przedmiotów, barw)

Ø  kształcenie analizy i syntezy wzrokowej

Ø  oddziaływanie za pomocą barw na nastrój , samopoczucie i aktywizację dziecka

2. Stymulacja percepcji słuchowej

Ø  aktywizowanie zmysłu słuchu

Ø  poszerzanie zasobu doświadczeń w zakresie percepcji słuchowej

Ø  usprawnianie koncentracji na bodźcach słuchowych

Ø  zmniejszanie lęku przed dźwiękami nieznanymi

Ø  reagowanie na różne sygnały (szukanie źródła dźwięku)

Ø  rozwijanie umiejętności różnicowania dźwięków otoczenia i dźwięków mowy (dźwięki różnych przedmiotów, instrumentów, dźwięki natury, głos ludzki)

Ø  doświadczanie znaczenia pojęć: cicho-głośno, dźwięki wysokie-niskie, szybkie-wolne, przerywane-ciągłe

Ø  rozwijanie pamięci, analizy i syntezy słuchowej

Ø  rozwijanie koordynacji słuchowo-ruchowej i słuchowo-wzrokowej

Ø  aktywizowanie uczniów do wytwarzania dźwięków przy pomocy różnych przedmiotów, instrumentów, aparatu głosowego

Ø  oddziaływanie na samopoczucie i nastrój

3. Stymulacja percepcji dotykowej

Ø  zachęcanie ucznia do badania przedmiotów o różnej fakturze (aktywizacja zmysłu dotyku)

Ø  nabywanie różnych doświadczeń dotykowych (ciepło-zimno, sucho-mokro, szorstko-gładko itp.) i łączenie ich z różnymi przedmiotami i sytuacjami (rozwijanie pamięci dotykowej)

Ø  wyczuwanie poszczególnych części ciała w trakcie masowanie ich różnymi materiałami

4. Stymulacja percepcji węchowej

Ø  aktywizacja zmysłu węchu

Ø  gromadzenie doświadczeń węchowych (poznawanie różnych zapachów)

Ø  poszukiwanie źródła zapachu

Ø  kojarzenie zapachu z różnymi substancjami

5. Stymulacja percepcji smakowej

Ø  aktywizacja zmysłu smaku

Ø  rozwijanie percepcji smakowej (akceptacja nowego smaku, posiłku)

Ø  reagowanie na określony smak i nabywanie umiejętności różnicowania smaku

6. Stymulacja zmysłu równowagi

Ø  doświadczanie ruchu

Ø  normalizowanie napięcia mięśniowego

Ø  rozwijanie orientacji w schemacie ciała

Ø  rozwijanie orientacji przestrzennej

Ø  wzbogacanie aktywności

Aktywizacja poszczególnych zmysłów za pomocą bodźców stosowanych w metodzie porannego kręgu przeprowadzana jest zawsze według stałego schematu, dzięki czemu dzieci uczą się identyfikować działania i przewidywać zdarzenia, co ma znaczący wpływ na rozwijanie u nich poczucia bezpieczeństwa.

IV. ETAPY METODY „PORANNEGO KRĘGU”:

1.      Zapalenie lampki zapachowej (lato – zapach różany, jesień – lawendowy, zima – miętowy, wiosna – cytrynowy).

2.      Obejście z lampką kręgu dzieci, wymienienie imion, zwrócenie uwagi na cechy ognia.

3.      Śpiewanie powitalnej piosenki, w której wymienia się imię każdego dziecka,
i jednoczesne masowanie dłoni oliwką zapachową (zapach oliwki powinien być taki sam jak lampki zapachowej, piosenką mogą być np. dwukrotnie powtarzające słowa „Witaj ... (imię dziecka), jak się masz. Wszyscy cię witamy. Wszyscy cię kochamy, bądź wśród nas”.

4.      Krótkie opowiadanie o danej porze roku, w którym możemy pokazać różne ciekawostki przyrodnicze z nią związane (wiosna – podlewanie zboża w doniczkach, jesień – oglądanie liści i kasztanów, zima – obserwowanie śniegu, zwrócenie uwagi na niską temperaturę, lato – zwrócenie uwagi na wysoką temperaturę; przy demonstracji możemy otwierać okna).

5.      Spotkanie z żywiołem

-          wiosna – rozcieramy dzieciom glinę na dłoniach, najpierw jest mokra, śliska i zimna,
a później ciepła, szorstka i krucha;

-          lato – zapalamy świece lub lampion, opowiadamy o ogniu i pokazujemy jego właściwości, na koniec zdmuchujemy lub zalewamy ogień wodą;

-          jesień – rozwiewamy suche liście, poruszamy tkaninami na ścianach i suficie albo zabawkami, rozwiewamy włosy dzieciom;

-          zima – demonstrujemy wodę w stanie ciekłym i stałym, dzieci dotykają lodu, który jest zimny, śliski, zimny i mokry).

6.      Demonstracja instrumentu muzycznego (gra nauczyciel i jeśli to możliwe, dzieci; wiosną na bębnie, latem na gongu, jesienią na dzwonach rurowych a zimą na dzwonkach
i trójkącie).

7.      Zakładanie na głowy dzieci kolorowych chust (kolor chusty zgodny z barwą pory roku) – następnie dziecko samo (lub z pomocą) ściąga chustę z głowy.

8.      Zaciemnienie sali (szukanie z lampką dzieci, wymawianie ich imion, dziecko w miarę możliwości odpowiada odpowiednią głoska; wiosną – „o”; latem – „i”; jesienią – „e”;
a zimą – „a”, albo inaczej daje znak, gdzie się znajduje, na przykład przez podniesienie ręki albo nogi).

9.      Zapalenie lampy naftowej (w ciemnościach i w świetle nadfioletowym pokazujemy fosforyzujące zabawki, gumy, materiały w odpowiednim kolorze, zimą możemy rozdmuchiwać kawałki białego papieru jako płatki śniegu, przyglądamy się, jakie części garderoby uczniów „świecą”).

10.  Zastosowanie bodźców smakowych (podajemy dzieciom jedzenie o odpowiednim smaku, latem – słodką wiśniową konfiturę, jesienią – miód lub krem orzechowy, zimą – miętowe pastylki, wiosną – cytrynę z cukrem; pamiętajmy o higienie i osobnej łyżeczce dla każdego dziecka!).

11.  Gaszenie lampki zapachowej