Kto i w jakim wymiarze może skorzystać z urlopu rodzicielskiego

Prawo do urlopu rodzicielskiego przysługuje wszystkim rodzicom, którzy opłacają ubezpieczenie chorobowe, czyli zarówno zatrudnionym na etatach, jak i pracującym na umowach-zleceniach czy samozatrudnionym.

Urlop rodzicielski jest nowym rozwiązaniem prorodzinnym, które zostało wprowadzone do polskiego prawa w 2013 roku. Można z niego skorzystać bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowego urlopu macierzyńskiego oraz pełnego wymiaru dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Kto może skorzystać z urlopu

Prawo do urlopu mają obydwoje rodzice na takich samych zasadach. Skorzystać z niego mogą również rodzice, którzy przyjęli dziecko na wychowanie i wystąpili do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, jak również ci, którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza (ale nie jako rodzina zastępcza zawodowa).

Urlop rodzicielski przysługuje jednak tylko rodzicom,  którzy mają opłacone ubezpieczenie chorobowe. Oprócz zatrudnionych na umowę o pracę, mają więc do niego także prawo osoby pracujące na podstawie umowy zlecenia oraz samozatrudnione, jeśli dobrowolnie przystąpiły do ubezpieczenia chorobowego. Nie dotyczy to osób wykonujących pracę na podstawie umowy o dzieło, ponieważ nie mogą one przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Wymiar urlopu

Niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie, urlop rodzicielski wynosi do 26 tygodni. Nie musi być wykorzystany jednorazowo - można z niego skorzystać od razu w pełnym wymiarze lub podzielić go na maksymalnie trzy części. Muszą one jednak następować jedna po drugiej, a długość każdej z nich powinna wynosić nie mniej niż 8 tygodni, w wymiarze wielokrotności tygodnia.

To o decyzji rodziców zależy, w jaki sposób podzielą się urlopem. Mogą z niego skorzystać jedno po drugim lub korzystać z niego jednocześnie - w obydwu przypadkach jego łączny wymiar nie może przekroczyć 26 tygodni, a wymiar przypadający na jednego rodzica to 13 tygodni.

Wniosek o urlop

Urlopu rodzicielskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika. Musi on zostać złożony co najmniej 14 dni przed jego rozpoczęciem.

Do wniosku należy dołączyć pisemne oświadczenie, czy drugie z rodziców zamierza korzystać z urlopu rodzicielskiego i ewentualnie w jakim wymiarze.

Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika.

Wysokość zasiłku

W czasie urlopu rodzicielskiego rodzicom przysługuje zasiłek macierzyński, którego wysokość zależy od tego, kiedy zadeklarują oni, że chcą z tego urlopu skorzystać.

Jeżeli więc pracownik złoży wniosek na 14 dni przed planowaną datą porodu, otrzyma 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego. W przypadku, gdy nie złoży takiej deklaracji, na czas urlopu rodzicielskiego będzie mu przysługiwać tylko 60 proc. podstawy.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141)

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. 1999 Nr 60 poz. 636)