Czy podczas urlopu macierzyńskiego można pracować?

Polskie prawo zezwala pracownicy świadczyć pracę podczas urlopu macierzyńskiego - zarówno podstawowego, jak dodatkowego - z zachowaniem prawa do zasiłku.

Ustawodawca wprowadził jednak odmienne uregulowania w stosunku do podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Podstawowy urlop macierzyński

Kodeks pracy nie zakazuje wykonywania pracy podczas podstawowego urlopu macierzyńskiego - brak jest przepisów mówiących o tym wprost. Nie ma więc podstaw do wyciągnięcia konsekwencji dyscyplinarnych wobec pracownika wykonującego pracę na rzecz własnego lub innego pracodawcy w okresie urlopu macierzyńskiego. Co więcej -przepisy ubezpieczeniowe przewidują możliwość łączenia zatrudnienia z jednoczesnym przebywaniem na urlopie macierzyńskim.

Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych osoba pobierająca zasiłek macierzyński może jednocześnie podlegać ubezpieczeniom społecznym z tytułu dodatkowego zatrudnienia w ramach stosunku pracy - podlega wówczas obowiązkowo ubezpieczeniu z obu tytułów, lub tylko z tytułu zasiłku, jeżeli prowadzi własną działalność gospodarczą lub pracuje na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Co więcej, przepisy ubezpieczeniowe nie przewidują także utraty prawa do zasiłku macierzyńskiego, jeżeli praca jest przez młodą matkę w istocie świadczona, pomimo że sankcja taka została przewidziana między innymi za niezgodne z celem wykorzystywanie zwolnienia chorobowego. Nawet więc jeśli organy ZUS ustalą, że pracownica faktycznie nie korzysta z urlopu macierzyńskiego, nie mogą pozbawić jej prawa do zasiłku - mogą bowiem działać wyłącznie w granicach i na podstawie przepisów prawa.

Należy jednak pamiętać, że urlop macierzyński w podstawowym wymiarze jest szczególnym uprawnieniem - przysługuje każdej pracownicy, która urodziła dziecko, bez względu na rodzaj zatrudnienia, wymiar czasu pracy czy posiadany staż pracy. Jego celem jest zapewnienie młodej matce odpoczynku i regeneracji sił po odbytym porodzie oraz umożliwienie zaopiekowania się dzieckiem w pierwszym okresie jego życia. Tego dwutygodniowego urlopu nie można się więc zrzec i należy go wykorzystać w pełnym wymiarze.

W związku z tym pracodawca, zatrudniający pracownicę na urlopie macierzyńskim, może zostać oskarżony o naruszenie przepisów Kodeksu pracy dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem. Dlatego też świadczenie pracy przez młodą matkę powinno mieć charakter wyjątkowy i nie powinno zakłócać korzystania z urlopu. Zawarcie umowy z pracownicą przebywającą na urlopie macierzyńskim powinno więc być np. związane z zajmowaniem przez nią odpowiedzialnego stanowiska albo z faktem, że pracownica ma w tym okresie wykonywać zadania inne niż wchodzące w zakres jej normalnych obowiązków. Niedopuszczalne jest natomiast zawarcie z własną pracownicą, na czas korzystania z urlopu macierzyńskiego, umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej w celu powierzenia jej wykonywania dotychczasowej pracy.

Dodatkowy urlop macierzyński

W przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego ustawodawca dopuszcza wprost i bez dodatkowych ograniczeń wykonywanie pracy w tym okresie przez młodą matkę lub ojca.

Dodatkowy urlop macierzyński nie ma charakteru obligatoryjnego - po wykorzystaniu urlopu podstawowego pracownica może wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie jej dodatkowych wolnych tygodni. W tym czasie może jednocześnie pracować na rzecz pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy.

Podjęcie pracy następuje na pisemny wniosek pracownicy, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy, a pracodawca jest go zobowiązany uwzględnić. W takim wypadku pracownica otrzymuje zarówno wynagrodzenie za pracę, jak i zasiłek macierzyński, przy czym wysokość zasiłku pomniejsza się proporcjonalnie do wymiaru wykonywanej przez nią wtedy pracy.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94)

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585)

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512)