Oligofrenopedagogika

Zacznijmy od wyjaśnienia jakże skomplikowanego słowa, którym jest "oligofrenopedagogika". Osoba, która choć raz miała styczność z pedagogiką specjalną powinna rozumieć znaczenie tego zawiłego terminu. Oligofrenopedagogika to pedagogika upośledzonych umysłowo. Obejmuje wychowanie i nauczanie osób z niedorozwojem umysłowym, które najczęściej potrzebują specjalistycznej opieki w specjalnie przystosowanych do ich potrzeb instytucjach, zarówno oświatowo-wychowawczych, jak i opiekuńczo-wychowawczych. W placówkach takich organizowana jest pomoc w zakresie zabiegów pedagogicznych. W momencie, gdy osoba specjalnej troski przebywa w miejscu, przeznaczonym dla osób o normalnym rozwoju umysłowym, oligofrenopedagogika pomaga upośledzonym w normalnym egzystowaniu. Zajmuje się ona również wspomaganiem rozwoju fizycznego i psychicznego, jak i przygotowaniem do w miarę normalnego życia i pracy, które nie odbiegałoby od standardów panujących w danej społeczności.

W oligofrenopedagogice możemy wyróżnić trzy węższe kręgi, do których możemy zaliczyć:

• specjalne nauczanie upośledzonych umysłowo,
• specjalne wychowanie upośledzonych umysłowo,
• wpływ ingerujący na pozytywne i negatywne różnice (od osób prawidłowo rozwijająco się) rozwojowe

Aby podjąć działania na rzecz niepełnosprawnych umysłowo należałoby najpierw określić, według jakich kryteriów osoba z niedorozwojem jest badana i jak sprawdza się czy w rzeczywiści wykazuje ona cechy tego niedorozwoju. Jeśli podejrzewa się dziecko o dotknięcie upośledzeniem umysłowym, dąży się do przeprowadzenia kompleksu badań. Wyróżniamy tutaj:

• psychologiczne (Podczas badań bierze się pod uwagę całość osobowości człowieka. Bada się mechanizmy regulacji, należą do nich: mechanizmy obronne, poznawcze, emocjonalne, motywacyjne, orientacyjne, kontroli, wykonawcze. Badania te obejmują społeczne cechy osobowości osoby upośledzonej. Polegają one na zestawieniu cech społecznych z powyższymi mechanizmami osobowościowymi. Takie porównanie pozwala dostrzec różnice między normalnym, poprawnym zachowaniem, a upośledzonym. Co więcej badania te pozwalają nie tylko określić rodzaj niedomagania, jakim cechuje się dany osobnik, ale i odróżnić upośledzenie od normalnego stopnia intelektu, na którym znajduje się umysł danej osoby.);

• pedagogiczne (Należą tu trzy wyznaczniki tego kryterium, mianowicie:

1. potencjał wiedzy i zdolności [należą tu: malowanie, rysowanie, lepienie, pisanie, czytanie, liczenie]- biegłość tych zjawisk jest różna dla różnych etapów rozwoju i tym samym wieku. Obserwowane są tu różnorakie zjawiska np. regularność przebywania badanego w instytucji szkolnictwa, w której takie badanie jest prowadzone, sposoby nauczania, czy współdziałanie opiekunów podopiecznego z placówką. Mamy tu zatem do czynienia z dokładną analizą kręgu oświaty osoby podejrzanej o upośledzenie. Dzięki temu możemy się szybko zorientować, z jaką prędkością osoba badana uczy się wykonywania swoich obowiązków, które zostały jej narzucone przez instytucję przedszkolna, czy szkolną.];
2. rodzaj i poziom trudności pojawiających się w procesie kształcenia [bardzo ważną role odgrywa tu pomiar dokonań w zakresie nauki. Stosuje się różnego rodzaju testy, które z powodzeniem mierzą ilość i jakość przyswojonych przez podopiecznego informacji i umiejętność ich wykorzystywania w praktycznych działaniach.];
3. prędkość przyswajania nowych informacji i sprawności zdobywanych w placówkach oświatowych[szybkość odnalezienia się w natłoku informacji jest bardzo różnorodna, przede wszystkim przejawia olbrzymie odchylenia porównując dzieci zdrowe i te z deficytami. Badania te mają na celu uchwycić różnice i rozpoznać dziecko naprawdę upośledzone umysłowo od tych, które przejawiają braki rozwojowe, ale z zupełnie innych przyczyn tj. gdy dziecko nie otrzymało odpowiedniej opieki, w zakresie zdobywania umiejętności społecznych, czy w uczeniu się. Badania w tym zakresie przeprowadza się za pomocą testów. Należą do nich m.in. Test Uczenia się Wzrokowo- Słuchowego, Chińskie litery.];

• społeczne (Osoba badana jest pod kątem umiejętności porozumiewania się z ludźmi występującymi w jej otoczeniu, rozwiązywania sytuacji problemowych, podejmowania samodzielnych decyzji, czy bycia odpowiedzialnym za swoje postępowanie. Wiek uspołecznienia określany jest według różnorodnych skali. Należą do takich m.in. Skala Dojrzałości Dolla, czy Młodzieży i Dorosłych Nihiry i wiele innych, podobnych.);

• lekarskie (Ten poziom badań ma na celu analizę kompleksu wyznaczników rozwojowych każdej badanej osoby. Bada się cechy charakterystyczne, które bardzo często pojawiają się jako towarzyszące danemu rodzajowi upośledzenia, czy choroby specyficznej dla tego rodzaju. Występują pewne objawy, które bada się w celu prawidłowego zdiagnozowania danego schorzenia. Charakterystyczne cechy upośledzenia umysłowego występują np. w przypadku chorego na fenyloketonurię, niedoczynność tarczycy, zespół Downa, zespół miauczącego kota, czy choroby Apertai wielu innych. Dla tego kryterium, ważny więc jest bilans wszystkich badań dotyczących psychiki człowieka, układu nerwowego, wzroku, czy słuchu. Równie ważne są badania biochemiczne [stwierdzające zaburzenia w metabolizmie organizmu], przeprowadzane w przypadku podejrzenia o fenyloketonurię, galaktozenię, czy homocystynurię; jak również badania elektroencefalograficznem, pneumoencefalograficzne [wykazujące zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu mózgu], czy cytogenetyczne [ukazujące nieprawidłowości w budowie i liczbie chromosomów- aberracje chromosomalne, charakterystyczne w zespołach Pataua, Downa, miauczącego kota, Edwarda].)

• ewolucyjne(Obejmuje skonfrontowanie ze sobą wszystkich wcześniej wymienionych procesów i ich etapów rozwoju, czyli orientacyjno-poznawczego, emocjonalnego, intelektualnego, motywacyjnego, wykonawczego, dodatkowo motorycznego i etapu posługiwania się mową. Zestawia się efekty przeprowadzonych badań osoby podejrzanej o upośledzenie z rozwojem osoby, której rozwój nie jest niczym zaburzony. Wykorzystuje się tutaj metody, szacowania wieku rozwojowego każdego z wyżej wspomnianych procesów. Polega to na określeniu, w jakim wieku (w przybliżeniu) znajduje się dana osoba biorąc pod uwagę różne kierunki rozwoju. Na przykład badamy i szacujemy wiek rozwojowy postrzegania wzrokowego, słuchowego, pamięciowego w różnych zakresach (trwała, mechaniczna, logiczna, świeża), jak również pamięci zdań, słów, cyfr, tekstów, rysunków, mowy (używania jej i rozumienia), umiejętności wyciągania wniosków poprzez syntezę i analizę jakiejś sytuacji, rozwiązywania dylematów, opierania swojego myślenia na zasadzie "coś, wynika z czegoś". Po dokonaniu analizy wszystkich procesów poznawczych porównujemy wyniki ze skalą wieku dziecka prawidłowo rozwijającego się, co w rezultacie daje nam wniosek, na jakim poziomie znajduje się badane dziecko lub dorosły. Trzeba jednak zauważyć, iż osoba wykazująca cechy upośledzonego nie musi we wszystkich sferach rozwoju, być na tym samym pułapie wiekowym. Porównując rzadko zdarza się uzyskać podobne wnioski dla dwóch badanych osób. Na przykład jeden z badanych może być lepiej rozwinięty pod względem motoryki, a niedomagać pod względem pamięci, podczas gdy drugi ma dobra pamięć, ale cechuje się słabo rozwiniętą percepcją słuchową.)

1-go stycznia 1968 roku ustalono i zatwierdzono klasyfikację upośledzenia umysłowego zawierającą cztery stopnie. Stworzona została przez Światowa Organizacje Zdrowia. Te wcześniej wspomniane cztery stopnie dotyczą głębokości upośledzenia tj.:

• upośledzenie głębokie;
• upośledzenie znaczne;
• upośledzenie umiarkowane;
• upośledzenie lekkie (dzieci lekko upośledzone mogą chodzić do specjalne przygotowanych dla nich szkół, zazwyczaj takie osoby cechują się obniżonym poziomem przyswajalności informacji i przetwarzania ich)

Niegdyś bardzo popularne była klasyfikacja, w której używano określeń: idiotyzm, imbecylizm, czy debilizm. Były one stopniami głębokości upośledzenia i określały poziom ilorazu inteligencji IQ. Posługiwano się w tym podziale terminem: odchylenie standardowe, które było jednostką pomiaru upośledzenia. Odchylenie od normy w lewą stronę oznaczało upośledzenie (im dalej w lewa stronę od normy, tym głębszy rodzaj upośledzenia). Poziom inteligencji znajdujący się między -2,01, a -3,00 odchyleniem standardowym oznaczał lekkie upośledzenie umysłowe. Z kolei iloraz inteligencji zawierający się w granicy od -3,01 do -4,00 oznaczał umiarkowane upośledzenie umysłowe. Zakres od -4,01 do -5,00 zaświadczał o znacznym niedorozwoju, a poniżej -5,01 świadczył o głębokim upośledzeniu. Na szczęście odrzucono ten sposób podziału, ze względu na pejoratywne brzmienie określeń w im używanych.