Pedagogika specjalna

Pedagogika osób z niepełnosprawnością intelektualną (pedagogika niepełnosprawnych intelektualnie, oligofrenopedagogika, gr. oligos - pomniejszenie, phren - umysł; pomniejszona, obniżona sprawność umysłowa) – dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowaniem i nauczaniem osób z niepełnosprawnością intelektualną. Podmiotem nauczania jest uczeń niepełnosprawny intelektualnie, przedmiotem proces jej rewalidacji obejmujący wszechstronny rozwój i przystosowanie do życia w społeczeństwie.

Dla osób niepełnosprawnych intelektualnie ustala się metodyczny tok działalności wychowawczej, aby osiągały najwyższy możliwy poziom rozwoju, zgodnie z indywidualnymi możliwościami, i aby równocześnie zdobywały umiejętności w zakresie adaptacji społecznej (Wyczesany, 1998). W myśl poglądów współczesnych uczonych i wychowawców celem procesu rewalidacji osób z niepełnosprawnością intelektualną powinno być przyswojenie m. in. następujących umiejętności społecznych (zwany treningami) obejmujące sfery:

• współżycia z innymi ludźmi
• przystosowania się do wymogów pracy zawodowej
• gospodarowania środkami finansowymi
• obchodzenie się z urządzeniami użyteczności publicznej i racjonalnego korzystania z nich
• właściwego wykorzystania czasu wolnego (Clarke, 1971; Sękowska, 1998; Wyczesany, 1999)

Surdopedagogika – dział pedagogiki specjalnej. Zajmuje się nauczaniem i wychowaniem osób głuchych i niedosłyszących, a także ich rodzinami i otoczeniem. Ponadto obejmuje też profilaktykę, diagnostykę i poradnictwo osobom z grupy ryzyka.

Cele działań rewalidacyjnych w surdopedagogice

Zalicza się tu:

• przywracanie sprawności uszkodzonego zmysłu słuchu,
• przywracanie sprawności psychicznej przez usprawnianie procesów poznawczych.

Metody porozumiewania się

• Metoda migowa – porozumiewanie się przy pomocy umownych znaków migowych, określających pojęcia dotyczące czynności, rzeczy, osób itp. Ma ona charakterystyczną strukturę gramatyczną, która nie posiada zakończeń fleksyjnych. Natomiast w systemie językowo-migowym, gdzie stosowane jest porozumiewanie językiem migowym, końcówki fleksyjne uzupełnia się znakami daktylograficznymi.
• Daktylografia – mowa palcowa, wprowadzona do nauczania przez hiszpańskiego mnicha, Pedra Ponce de León w XVI wieku. Prawdopodobnie powstała w klasztorach o surowym rygorze, które zakazywały zakonnikom rozmowy. Jest ona oparta na odpowiednich układach palców jednej lub obydwu dłoni. Przestrzega zasad gramatycznych.
• Fonogesty – system opracowany przez dra Roberta Orin Cornetta. Są to umowne ruchy jednej dłoni wykonywane na wysokości twarzy mówiącego. Ruchom ręki towarzyszy głośne i wyraźne mówienie. Osoba słysząca powinna mówić wyraźnie, aby niesłyszące dziecko mogło zobaczyć wymawiane słowa (czytać z ust). Dzięki temu niesłyszące dziecko może nauczyć się słów i języka. Polska wersja tej metody została opracowana przez prof. Kazimierę Krakowiak.
• Mowa kombinowana – składa się z mowy ustnej w formie graficznej lub dźwiękowej, alfabetu palcowego i języka migowego.
• Metoda totalnej komunikacji – uwzględnia wszelkie drogi komunikacji (język migowy, daktylografia i mowa ustna).
• Metoda ustna, czyli oralna – opracowana szczegółowo w XVII wieku. Do jej form zalicza się, między innymi, metodę matczyno-słowną (uczenie się mowy ustnej oparte na podstawach fonetyczno-psychologicznych) i audytywno-werbalną (słuchowo-ustną).

Tyflopedagogika (z gr. typhlos - niewidomy) - dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowaniem, edukacją, terapią i rehabilitacją osób niewidomych i niedowidzących w placówkach oświatowych (w tym integracyjnych) oraz poradniach specjalistycznych.

Osoby z uszkodzonym wzrokiem dzieli się na dwie grupy:

• niewidomych i niedowidzących od urodzenia i wczesnego dzieciństwa (przyjmuje się wiek do pięciu lat);
• ociemniałych - osoby które całkowicie lub w znacznym stopniu straciły wzrok w ciągu życia.

Próba zróżnicowania podstawowych grup osób z uszkodzonym wzrokiem (niewidomi, niedowidzący i ociemniali) ma znaczenie w realizacji celów i treści rewalidacji.

Klasyfikacja WHO (1980 r.) za wzrok normalny uważa ostrość wzroku powyżej 0.3, słabowzroczność od 0.3 do 0.05, a poniżej 0.05 ślepotę całkowitą, poczucie światła, oraz ślepotę umiarkowaną.

Z pedagogicznego punktu widzenia do dzieci niedowidzących lub słabo widzących zalicza się te, które posiadają zdolność widzenia tekstów czarnodrukowych i nie muszą korzystać z pisma punktowego (Braille'a).

Tyflopedagogika za swój przedmiot działania uznaje badania i wdrożenia dotyczące rozwoju kompetencji życiowych osób z uszkodzeniami wzroku. Rewalidacja osób z problemami widzenia zmierza do realizacji celów związanych z charakterem uszkodzenia.