Wszystko, co musisz wiedzieć o USG w ciąży i rozwoju dziecka

Na pewno chciałabyś wiedzieć, czy twoje dziecko w brzuchu dobrze się rozwija. Nic prostszego. Wybierz się na badanie USG!

Przyszłe mamy musiały dawniej zaufać doświadczeniu swojego lekarza i podstawowym badaniom (krwi, moczu itp.). Ginekolog nie mógł stwierdzić z całą pewnością, że dziecko w brzuchu jest zdrowe i na pewno nic mu nie dolega. To, jak duże jest dziecko, oceniano m.in. na podstawie pomiarów brzucha i wielkości macicy.

Od tej pory bardzo dużo się zmieniło i swoje dziecko możesz podejrzeć, zanim się narodzi. A wszystko dzięki USG. Na czym polega to badanie? Czego możesz się z niego dowiedzieć? I dlaczego warto go w ciąży wykonać przynajmniej trzy razy?

Na czym polega badanie USG w ciąży?

Badanie ultrasonograficzne (USG) polega na wysyłaniu przez specjalną głowicę ultradźwięków (niesłyszalnych dla ucha), które odbijają się od ludzkich narządów, z powrotem wracają do głowicy i zostają przetworzone na obraz widoczny na monitorze. Dzięki temu lekarz może sprawdzić, czy ciąża rozwija się prawidłowo, a ty pomachać swojemu maleństwu i z czułością mu się przyjrzeć.

Czy badanie USG w ciąży jest bezpieczne?

Niektórzy jednak boją się tego badania. Uważają, że lepiej USG nie robić lub przynajmniej nie wykonywać go zbyt często, bo... (tu następuje lista dowolnie wybranych argumentów). Jeśli nawet usłyszysz takie podszyte strachem rady, nie wolno ci ich słuchać. Czy myślisz, że lekarze korzystaliby standardowo z tego badania, gdyby niosło ze sobą jakiekolwiek zagrożenia? Na pewno nie! Fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości są całkowicie bezpieczne dla płodu i mamy. Badanie jest nieinwazyjne, nie wymaga też specjalnego przygotowania (np. wbrew obiegowym opiniom nie musisz mieć przed USG pełnego pęcherza). Badanie powinnaś zrobić zawsze, gdy zleci je ginekolog. Nawet jeśli oznacza to wykonywanie go co kilka tygodni – widocznie istnieją wskazania do tak częstych badań. O USG możesz także poprosić sama, gdy na przykład niepokoisz się o dziecko i chciałabyś upewnić się, że wszystko jest w porządku.

Czego możesz dowiedzieć się dzięki USG w ciąży?

Badanie to nie tylko pozwala na obejrzenie dziecka na ekranie, ale także na dokładne zmierzenie poszczególnych części jego ciała i organów wewnętrznych, a co za tym idzie wykrycie wad czy nieprawidłowości płodu. W razie potrzeby mama i dziecko w brzuchu już po badaniu zostaną objęci specjalistyczną opieką, a poród odbędzie się w szpitalu przygotowanym do udzielenia pomocy noworodkowi, np. przeprowadzenia natychmiastowej operacji.

Ile razy robić USG w ciąży?

Przyszła mama w ciągu dziewięciu miesięcy ciąży powinna zrobić USG przynajmniej trzy razy (ideałem jest pięć). Dlaczego? Podczas każdego badania lekarz ocenia inne parametry dziecka, na inne rzeczy zwraca uwagę. Co więcej, bardzo ważne jest, by USG wykonywać w ściśle określonych tygodniach ciąży. Oto najlepszy czas na badania:

• 6.–8. tydzień ciąży. Ze względu na jeszcze bardzo małą ciążę badanie wykonywane jest przez pochwę. USG przede wszystkim ma na celu potwierdzenie żywego zarodka (lub zarodków) w macicy. Pozwala również wykluczyć ciążę pozamaciczną.
• 11.–14. tydzień ciąży. To pierwsze bardzo ważne badanie oceniające anatomię płodu. Na początek lekarz na USG zmierzy długość dziecka od czubka głowy do kości ogonowej, dzięki czemu z dużą dokładnością (do 4–7 dni) określi wiek twojej kruszynki. Obejrzy także zarys główki, rączki i nóżki (policzy paluszki), zobaczy żołądek, pęcherz moczowy i serduszko. Aby z dużym prawdopodobieństwem wykluczyć zespół Downa (oraz nieprawidłowości genetyczne i wady serca), zmierzy przezierność karku, czyli wielkość zbiornika płynu znajdującego się właśnie około 11.–14. tygodnia na karku płodu. Uwidoczni także kość nosową, która obok przezierności jest drugim bardzo ważnym markerem zespołu Downa.

• 18.–23. tydzień ciąży. Podczas tego USG można ocenić wszystkie narządy płodu: serce, płuca, żołądek, wątrobę, pęcherzyk żółciowy, nerki, pęcherz moczowy, zobaczyć rączki, nóżki i buzię dziecka, a także obejrzeć wszystkie struktury mózgu oraz kręgosłup. W tym czasie również najczęściej udaje się już dostrzec płeć dziecka.
• 30.–32. tydzień ciąży. Lekarz zmierzy obwód dziecięcej główki, brzuszka i długość kości udowej. Pomiary te pozwalają na wczesne wykrycie wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu. Trudniej już w tym czasie dokładnie obejrzeć organy wewnętrzne i części ciała dziecka ze względu na jego wielkość (dziecko waży zwykle już 1300–1700 gramów). Ocenia się natomiast indeks płynu owodniowego i stopień dojrzałości łożyska (w razie jakichkolwiek wątpliwości rozszerza się badanie o analizę dopplerowską, oceniającą przepływ krwi w naczyniach krwionośnych płodu). Wszystko po to, aby wykluczyć niedożywienie czy niedotlenienie dziecka.
• 36.–38. tydzień ciąży. Ostatnie badanie ma na celu określenie wagi dziecka i sprawdzenie indeksu płynu owodniowego. To właśnie teraz zazwyczaj zapada decyzja o planowanym cesarskim cięciu (np. jeśli dziecko waży ponad 4500 gramów albo ułożony jest nieprawidłowo). Jeśli badanie USG masz za sobą, a chciałabyś dowiedzieć się, jak teraz wygląda i rośnie twoje dziecko, zajrzyj na następną stronę. Tam sprawdzisz, co już potrafi twój ukochany maluch. Możesz być zaskoczona!

I trymestr ciąży od 1. do 13. tygodnia

To bardzo ważny okres. Właśnie teraz bowiem powstają i kształtują się wszystkie narządy dziecka.

21. dnia ciąży zaczyna bić serduszko twojego dziecka!

• Już w 4. tygodniu ciąży z blastocysty powstaje zarodek, różnicując się na trzy warstwy komórek. Właśnie z nich powstaną wszystkie najważniejsze tkanki (m.in. płuca, wątroba, układ pokarmowy, mięśnie, skóra, włosy). Ale na razie dziecko wygląda raczej jak przejrzysta galaretka z... malutkim ogonkiem. W tej galaretce zaczyna się już kształtować mózg i kręgosłup.
• Około 6. tygodnia ciąży zaczyna się dla dziecka bardzo ważny okres, w którym zarodek jest szczególnie narażony na oddziaływanie szkodliwych czynników środowiskowych. To właśnie dlatego, gdy tylko podejrzewasz, że jesteś w ciąży, powinnaś o siebie troskliwie zadbać (uważać na leki, nie pić alkoholu, nie palić, dobrze się odżywiać itd.).
• W 7. tygodniu ciąży ma już nie tylko serduszko, ale i wątrobę, nerki, trzustkę, a nawet powieki. Pojawiły się zawiązki kończyn. Zaczyna również powstawać zarodkowy przewód pokarmowy. Widać też zarysy twarzy, delikatne zabarwienie tęczówek oczu i otwór w miejscu ust. Zauważyć można nawet nozdrza. To niesamowite, że taka ilość różnych organów i części ciała mieści się na około 10 milimetrach – bo tyle właśnie mierzy teraz twoje dziecko.
• W 8. tygodniu ciąży wykształcają się maleńkie palce, widać też coraz lepiej uszka, górną wargę i czubek nosa.
• 10. tydzień ciąży to ważny moment. Właśnie teraz kończy się okres powstawania narządów (a po nim zmniejsza się ryzyko wystąpienia wad wrodzonych). Od tego momentu aż do porodu narządy dziecka  będą już tylko rozwijać się, rosnąć i udoskonalać swoje funkcje.

II trymestr ciąży od 14. do 26. tygodnia

Dziecko zaczyna bardzo intensywnie rosnąć. Najwięcej miejsca zajmuje jego głowa. Tak będzie jeszcze po narodzinach.

• W 14. tygodniu ciąży dziecko fika koziołki, garbi się i prostuje na zmianę, wymachując rączkami i nóżkami (poczujesz jego ruchy około dziewiętnastego tygodnia). Dzięki takiej gimnastyce rozwija się jego układ nerwowy i wzmacniają mięśnie. Dziecko zaczyna imitować „dorosłe” czynności: jego klatka piersiowa porusza się, naśladując oddychanie, dziecko połyka pierwsze niewielkie ilości płynu owodniowego, a potem siusia!
• Około 16. tygodnia ciąży rozwijają się struktury ucha wewnętrznego. Choć uszka nie są jeszcze w pełni ukształtowane, to prawdopodobnie dziecko czuje wibracje poprzez skórę.
• Około 18. tygodnia ciąży dziecko sam zaczyna wydawać dźwięki! Jeszcze do niedawna myślano, że to niemożliwe. Jednak przeprowadzone w Hiszpanii badania ultrasonograficzne wykazały, że płody używają krtani w celu wydawania dźwięcznych wibracji.
• W 21. tygodniu ciąży skóra dziecka robi się grubsza, rosną mu włoski i tworzą się zawiązki ząbków. Na języku pojawiają się kubki smakowe, które doskonale wiedzą, co dobre i... preferują smak słodki. Malec dotyka swoich nóżek, twarzy, wkłada rączki do buzi... W ten sposób uczy się swojego ciała.
• Około 24. tygodnia ciąży uzyskuje większą świadomość otaczającego go (i mamę) świata. Jeśli czegoś się przestraszysz, twój lęk odczuje także dziecko. Nie denerwuj się zatem i... mów czule do swojego bobaska. On cię słyszy i choć może nie zrozumie słów, to na pewno odczuje czuły, ciepły i kochający ton głosu.

Pod koniec II trymestru dziecko słyszy już doskonale i reaguje na głośne dźwięki, np. gwałtownymi ruchami.

III trymestr ciąży od 27. do 40. tygodnia

Na początku 7. miesiąca dziecko zaczyna wyglądać już niemal tak samo, jak noworodek urodzony o czasie. Ale nie jest jeszcze taki duży i okrąglutki. Czas nabrać ciałka!

• W 31. tygodniu ciąży nabiera tempa rozwój płuc. Choć już wcześniej pojawiły się w nich oskrzeliki i pęcherzyki płucne, nie były jeszcze zdolne do właściwej wymiany gazowej. Teraz jednak to się zmienia i z każdym dniem stają się coraz bardziej zdolne do samodzielnej pracy. Trwa też budowa systemu odpornościowego. Młody organizm przejmuje od mamy przeciwciała, dzięki którym zaraz po urodzeniu będzie odporny na wiele chorób. Maluch jest już bardzo mądry. Czy wiesz, że nawet potrafi zapamiętać krótki wierszyk lub prosty utwór muzyczny? Dowiedli tego francuscy naukowcy. Może więc zaczniesz puszczać dziecku Vivaldiego albo... kołysanki? Sprawdź, jak reaguje na muzykę, a po narodzinach będziesz wiedziała, jakich utworów lubi słuchać twój mały meloman.
• W 33.-34. tygodniu ciąży dziecko już nie ma zbyt wiele miejsca na fikołki i powoli zaczyna usadawiać się w pozycji, w której najwygodniej będzie mu przyjść na świat, czyli główką w dół (choć są od tego wyjątki). Dziecko jest już pulchniutkie, ma śliczną różową skórę. Na paluszkach widać kształtne paznokietki, a na główce czasem nawet dość bujną czuprynkę.
• Około 38.-40. tygodnia ciąży dziecko jest już gotów na nowe życie. Pakuj torbę do szpitala. Już wkrótce się poznacie!