5 rodzajów pomocy, na jaką może liczyć samotna matka w Polsce

Wyłącznie kobiety, których przeciętny miesięczny dochód w rodzinie nie przekracza 574 złotych netto, mogą liczyć na zasiłek rodzinny. Jeżeli go nie otrzymają, pozostaje im jeszcze wspólne rozliczenie się z dzieckiem i tzw. refundacja kosztów opieki.

Zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych, za matkę samotnie wychowującą dziecko uznaje się nie tylko pannę i wdowę, ale także osobę rozwiedzioną oraz pozostającą w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu.

1. Zasiłek rodzinny

Przede wszystkim samotna matka może starać się o kilka świadczeń pieniężnych, w tym ozasiłek rodzinny.

Nie przysługuje on jednak, jeśli na rzecz dziecka nie zostały zasądzone alimenty od ojca, chyba że sąd oddalił powództwo lub zobowiązał drugiego rodzica do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka, albo ojciec dziecka nie żyje lub jest nieznany.

Ponadto samotna matka musi spełnić kryterium dochodowe - zasiłek przysługuje więc, jeżeli przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 574 zł. W przypadku, gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, dochód na członka rodziny nie może natomiast przekroczyć kwoty 664 zł.

W 2014 roku wysokość zasiłku rodzinnego wynosiła miesięcznie:

• 77 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia;
• 106 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia;
• 115 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia.

Osoba mająca już prawo do zasiłku rodzinnego może ubiegać się o siedem różnego rodzaju dodatków, w tym o dodatek z tytułu urodzenia dziecka (jednorazowo 1000 złotych) czy dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego (przyznawany na 24, 36 lub 72 miesięcy kalendarzowych, a wypłacany po 400 zł miesięcznie).

3. Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka

Samotne matki, którym przyznano zasiłek rodzinny, mogą również otrzymać specjalny dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka.

Przysługuje on w wysokości 170 zł miesięcznie na dziecko, nie więcej jednak niż 340 zł na wszystkie dzieci.

W przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności kwotę dodatku zwiększa się o 80 zł na dziecko, nie więcej jednak niż o 160 zł na wszystkie dzieci.

Świadczenia rodzinne przyznawane są na okres roku, a wypłacają je gminy, które często pomagają ubogim mieszkańcom także w inny sposób, udzielając im między innymi nisko oprocentowanych pożyczek czy przyznając mieszkania komunalne czy socjalne.

3. Pieniądze z funduszu alimentacyjnego

Jeżeli ojciec dziecka uchyla się od płacenia alimentów, a egzekucja zasądzonych alimentów jest bezskuteczna, samotna matka może starać się świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Bezskuteczność egzekucji ma przy tym miejsce, gdy komornik nie może wyegzekwować alimentów od co najmniej dwóch miesięcy poprzedzających złożenie wniosku o przyznanie świadczeń z funduszu.

Świadczenie z funduszu alimentacyjnego przysługuje dziecku do ukończenia przez nie 18. roku życia lub do ukończenia przez nie 25. roku życia, gdy kontynuuje naukę (dzieciom o znacznym stopniu niepełnosprawności alimenty przysługują bezterminowo).

Wysokość świadczeń przysługuje w takiej kwocie,w jakiej zasądzone zostały alimenty od ojca dziecka - nie mogą być jednak wyższe niż 500 złotych na dziecko.

O pieniądze mogą ubiegać się tylko osoby, których dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 725 zł. Bierze się przy tym pod uwagę zarobki wszystkich osób prowadzących wspólne gospodarstwo - także dochody nowych partnerów matki.

4. Refundacja kosztów opieki

Bezrobotna matka samotnie wychowująca dziecko do 7 lat, może także w momencie podjęcia pracy może liczyć na tzw. refundację kosztów opieki nad dzieckiem, o ile dochód w jej rodzinie nie przekracza 351 zł na głowę.

Jeżeli jest to praca na co najmniej 6 miesięcy - refundacja przysługuje na 3 miesiące, jeśli na co najmniej rok - na 6 miesięcy.

Refundację wypłaca starosta w wysokości, która nie przekracza połowy zasiłku dla bezrobotnych, czyli w 2014 roku 358,65 złotych.

W przypadku osób, które zostały skierowane na staż, szkolenie lub przygotowanie zawodowe w miejscu pracy, refundacja obejmuje okres ich odbywania.

5. Wspólne rozliczenie z dzieckiem

Samotna matka może wreszcie preferencyjnie rozliczyć się z dzieckiem (nie musi ono przy tym faktycznie zarabiać). Wypełniając PIT, samotny rodzic zapłaci w tym wypadku podatek w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy swoich rocznych dochodów.Tym sposobem skorzysta z niższej stawki podatku od tej, którą zastosowałby rozliczając się samotnie i odliczy podwójnie kwotę wolną od podatku.

Do ulgi ma prawo matka, której dziecko:

• jest niepełnoletnie,
• nie ukończyło 25 lat i uczy się, a w rozliczanym roku nie uzyskało dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej, dochodów wolnych od opodatkowania lub w wysokości nie wymagającej zapłaty podatku,
• otrzymuje zasiłek pielęgnacyjny (bez względu na wiek).

Ponadto rodzice mogą odliczyć dodatkowo tzw. ulgę prorodzinną w wysokości 1112,04 zł rocznie.

Jednak z ulg podatkowych nie mogą skorzystać osoby, które rozliczają się na podstawie ryczałtu, karty podatkowej lub płacą podatek liniowy 19 proc., a także te, które nie są opodatkowane PIT, na przykład rolnicy.

Samotne matki mają również pierwszeństwo w przyjęciu dziecka do żłobka, przedszkola czy świetlicy szkolnej. Nierzadko także same placówki edukacyjne pomagają potrzebującym tego rodzicom, na przykład dofinansowując obiady bądź obniżając opłaty za zajęcia pozalekcyjne - w tym naukę języków czy pływania - wycieczki i "zielone szkoły"