Depresja

- depresja jest wiodącą przyczyną niesprawności i niezdolności do pracy na świecie oraz najczęściej spotykanym zaburzeniem psychicznym;

- choruje na nią w ciągu całego życia kilkanaście procent populacji osób dorosłych;

- choroba ta dotyka dwa razy częściej kobiet;

- co dziesiąty pacjent zgłaszający się do lekarza pierwszego kontaktu z powodu innych dolegliwości ma pełnoobjawową depresję, a drugie tyle osób cierpi z powodu pojedynczych objawów depresyjnych;

- niestety ponad połowa tych przypadków pozostaje nierozpoznana, a spośród osób z rozpoznaną depresją jedynie połowa otrzymuje adekwatne leczenie;

- z tego względu niezwykle ważną dla każdego (nie tylko dla lekarza) kwestią jest znajomość natury i objawów depresji oraz podstaw jej diagnostyki i leczenia;

- depresja to choroba, którą można i należy leczyć, jej objawy mogą mieć charakter zarówno nawracający, jak i przewlekły;

- obecnie dostępne są coraz lepsze metody terapii, które z jednej strony zapewniają większą skuteczność, a z drugiej – są coraz mniej obciążające;

- Stopniowa utrata radości życia i odczuwania przyjemności, umiejętności cieszenia się rzeczami i wydarzeniami, które do tej pory były odczuwane jako radosne, aż do całkowitego ich zaniku (anhedonia). Obniżenie nastroju i przeżywania, połączone ze zobojętnieniem („jest mi wszystko jedno, co się dzieje i co się stanie”), poczucie pustki. Czasami zmienny (labilny), drażliwy nastrój, trudność w kontrolowaniu włtroju oraz smutek (mające głęboki i przenikliwy charakter, doświadczane przez większość czasu), płacz, który coraz trudniej kontrolować, a czasami niemożność panowania nad własnymi emocjami, impulsywność niezgodna z dotychczasowym zachowaniem.

- Ograniczenie aktywności życiowej, stopniowa utrata dotychczasowych zainteresowań, trudności w podejmowaniu różnych czynności i działań, aż do skrajnego zaniechania tych czynności (abulia) – na przykład niemożność wstania z łóżka, wykonania najprostszych czynności higienicznych, jak ubranie się, umycie, uczesanie. Stopniowa utrata energii życiowej i zmniejszenie wrażliwości na bodźce emocjonalne (apatia). Wzmożona męczliwość, przewlekłe zmęczenie z ograniczeniem codziennej aktywności. Czasami pobudzenie psychoruchowe z poczuciem zwiększonego napięcia wewnętrznego, niepokoju oraz niemożnością znalezienia sobie miejsca.

- Myślenie depresyjne to pesymistyczna ocena własnej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, utrata poczucia własnej wartości, zaniżona samoocena, poczucie bycia bezwartościowym, niepotrzebnym. Czasami urojenia depresyjne (fałszywe sądy, w których prawdziwość pacjent wierzy, pomimo daremnych prób skonfrontowania go z rzeczywistością) dotyczące poczucia winy, bycia grzesznym, karanym, skazanym, czy też dotyczące biedy, ubóstwa, braku jakichkolwiek perspektyw na przyszłość dla siebie i rodziny. Obecność takich urojeniowych myśli jest bezwzględnym wskazaniem do konsultacji u psychiatry.

- Lęk wprawdzie nie jest typowym objawem depresji, ale bardzo często jej towarzyszy. Pacjentowi, choć ma poczucie stale utrzymującego się lęku, trudno określić, czego konkretnego się boi (lęk nieokreślony). Lęk niejednokrotnie ma charakter przewlekły, jego nasilenie stopniowo narasta i zmniejsza się (lęk wolno płynący), często jest umiejscawiany przez pacjenta gdzieś w środku ciała, na przykład w klatce piersiowej.

- Narastające poczucie utraty sensu życia, bezsens życia, poczucie beznadziejności, myśli rezygnacyjne, myśli o śmierci. Może to być pragnienie śmierci drogą naturalną („chciałbym usnąć i więcej się nie obudzić”, „proszę Boga o śmierć”, „chciałbym ulec jakiemuś wypadkowi”), aż do myśli o popełnieniu samobójstwa. Myśli samobójcze pojawiają się często wbrew woli pacjenta, który stara się sobie z nimi radzić, ignorować je, ale z czasem staje się to coraz trudniejsze. Często wtedy pacjent „woła o pomoc”, m.in. informując o tym otaczające osoby. W skrajnych przypadkach pacjent zaczyna myśleć, w jaki konkretny sposób popełni samobójstwo (tendencje samobójcze). Może być ono szczegółowo zaplanowane, ale też może być impulsywne – nieplanowane i nagłe. Myśli rezygnacyjne, o śmierci, o samobójstwie również są bezwzględnym wskazaniem do konsultacji psychiatrycznej.

- W przebiegu depresji często występują też inne mniej typowe dolegliwości, które często utrudniają właściwe rozpoznanie i bywają przyczynami błędów diagnostycznych. Wśród nich należy wymienić następujące grupy objawów:

- Zaburzenie koncentracji uwagi, poczucie pogorszenia pamięci i funkcji poznawczych, które stopniowo ustępują wraz z postępującym leczeniem depresji i poprawą nastroju.Zaburzenia snu w depresji przejawiają się często trudnościami w zasypianiu i utrzymaniu snu, sen często jest płytki, przerywany. Charakterystyczne dla depresji jest również częste budzenie się w godzinach porannych (3.00–5.00 rano) z możliwością ponownego zaśnięcia przy mniejszym nasileniu depresji, albo z niemożnością ponownego zaśnięcia u osób z depresją w znacznym stopniu nasilenia.

- Zaburzenia snu w przypadku depresji mogą również występować pod postacią nadmiernej senności zarówno nocnej, jak i w ciągu dnia. Trudno się wtedy wybudzić ze snu nocnego, pacjenci twierdzą, że „przesypiają całą noc i cały dzień” z krótkimi przerwami.

- Często występuje zmniejszenie lub utrata apetytu. Pacjenci często mówią, że jedzą na siłę, zmuszają się, bo wiedzą, że trzeba, albo że jedzenie pozbawione jest smaku. Towarzyszy temu czasem znaczna utrata wagi ciała (kilka kilogramów w ciągu miesiąca). Czasami jednak depresji może towarzyszyć nadmiernie łaknienie, objadanie się nietypowe dla dotychczasowego zachowania (zwłaszcza słodkimi pokarmami), co w połączeniu z brakiem aktywności fizycznej może prowadzić do zwiększenia masy ciała. W tej sytuacji mówimy o tak zwanej atypowej depresji.

- Spadek libido (popędu seksualnego) – brak ochoty na seks zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn często występuje w depresji. Zmniejszenie lub utrata zainteresowań sferą seksualną może nasilać depresyjne poczucie zmniejszenia własnej wartości, kobiecości, męskości, atrakcyjności. A to z kolei zwrotnie może wpływać na jeszcze większe osłabienie libido. Życie seksualne nie sprawia przyjemności, nie daje satysfakcji. Może to dodatkowo nasilać przeżywanie depresji. Zaburzenia seksualne towarzyszące depresji najczęściej ustępują wraz z poprawą nastroju przy leczeniu odpowiednimi lekami.

- U kobiet mogą wystąpić zaburzenia cyklu płciowego i zaburzenia miesiączkowania

- Dla typowych postaci depresji charakterystyczne jest tzw. dobowe wahanie samopoczucia. Pacjenci zazwyczaj gorzej czują się w godzinach porannych, południowych i bardzo trudno im jest rozpocząć dzień. W godzinach wieczornych mają wrażenie nieco lepszego samopoczucia i aktywności. W procesie postępującego leczenia depresji wieczorne godziny lepszego samopoczucia „wydłużają się” w kierunku najpierw godzin południowych, a potem rannych. Ale są też pacjenci z depresją, którzy lepiej czują się w godzinach porannych niż wieczornych, albo też nie mają poczucia dobowych wahań swojego nastroju.

PRZYCZYNY:

- czynniki biologiczne (np. czynniki genetyczne, zmiany poziomu neuroprzekaźników w mózgu, stan zdrowia somatycznego, choroby przewlekłe, uzależnienia);

- czynniki psychologiczne (np. stresujące wydarzenia życiowe i sposoby radzenia sobie z nimi, relacje małżeńskie, rodzinne i relacje z innymi osobami);

- czynniki społeczne i kulturowe (np. sieć wsparcia społecznego, poczucie samotności, sytuacja zawodowa, szkolna, materialna, mieszkaniowa);

SPOZOBY LECZENIA:

- Pierwszym posunięciem, jakie powinniśmy wykonać jest zapisanie się na zajęcia sportowe albo po prostu wybranie na spacer i uprawianie jakiejś formy ruchu codziennie. To nie żart. Leczenie depresji ruchem aplikuje się w wielu szpitalach w Niemczech, nawet pacjentom w bardzo ciężkim stanie, takim, którzy nie mają siły wstać z łóżka i mają myśli samobójcze. Terapeuci początkowo zmuszają ich do aktywności fizycznej, po pewnym czasie jednak pacjenci odzyskują energię i zaczynają się interesować życiem. Ruch w naturalny sposób zmienia chemię mózgu, zaczynają się wydzielać neuroprzekaźniki odpowiedzialne za dobry nastrój i odpowiedni do sytuacji poziom pobudzenia. Depresja jest chorobą wobec której najskuteczniejsza jest aktywna postawa. Decyzja: nie chcę być w depresji. Osoba pomocna w określeniu z jaka postacią depresji mamy do czynienia może być doświadczony psycholog, który w razie potrzeby skieruje nas do lekarza psychiatry.

- Farmakologiczne leczenie depresji - Istnieją przypadki depresji, statystyki mówią, że to około 5 procent wszystkich zachorowań, które wymagają leczenia farmakologicznego. Jeśli nasze wysiłki polegające m. in. na uprawianiu sportu nie polepszają nastroju i nie dają energii - należy się wybrać do psychiatry. Wspólnie z nami podejmie decyzję czy możemy leczyć się w domu czy też potrzebna jest hospitalizacja oraz przepisze leki antydepresyjne. Farmakologia dobrana jest do postaci depresji na jaką cierpimy oraz współistniejących schorzeń. Warto wiedzieć, że leki antydepresyjne nie przynoszą natychmiastowej poprawy. Zazwyczaj trzeba 4-6 tygodni zażywania leku, by odczuć skutki jego działania. Antydepresanty trzeba brać przez kilka miesięcy (3-6) po uzyskaniu poprawy. Nie można też ich odstawiać na własną rękę tylko stopniowo, pod kontrolą lekarza.

- Leczenie depresji. Czy potrzebna jest psychoterapia? - Tak. W depresji reaktywnej, czyli pojawiającej się pod wpływem trudnych wydarzeń w życiu jest wręcz podstawową metodą leczenia depresji, z której warto skorzystać. Kiedy odczuwamy żal, ból, gniew, poczucie straty czy przeżywamy żałobę leki niepotrzebnie tłumią te uczucia. Znacznie sensowniej jest przeżyć je, przy wsparciu psychologa lub bliskich,i wyjść z trudnej sytuacji nie popadając w depresję. Lekarstwem na trudne emocje i nastroje depresyjne spowodowane kłopotami emocjonalnymi i życiowymi jest znalezienie sposobu jak sobie z nimi radzić, a w tym pomaga psychoterapia. Terapia wspomagająca leczenie depresji farmaceutykami potrzebna jest także osobom cierpiącym na głęboką endogenną depresję. Praca nad sobą i swymi emocjami oraz wsparcie przedłuża okresy remisji choroby, kiedy chorzy czują się dobrze i mogą normalnie funkcjonować. Uczy także jak dostrzegać symptomy nawrotu depresji i w porę zareagować zgłaszając się do lekarza. Leczenie depresji za pomocą psychoterapii oraz terapii zajęciowej i ruchu, a nie tylko samymi lekami pomagają depresyjnym pacjentom przedłużać okresy dobrego, normalnego życia.