Sławni rodzice: Christiano Ronaldo

Fobie

Jednym z najczęstszych powodów zgłaszania się pacjentów do psychiatry są nerwice. Szybki i stresujący tryb życia, brak higieny snu i rosnące frustrację są jednymi z wielu przyczyn tej choroby. Szacuje się, że zaburzenia nerwicowe pojawiają się u ponad 1/5 populacji. Jedną z form tego zaburzenia są fobie, które dotykają około 4,3% Polaków.

Czego najbardziej się boimy? 
Zaburzenia lękowe pod postacią fobii są wywoływane przez pewne sytuacje, które mogą, ale zazwyczaj nie muszą być niebepzpieczne. Jednak wystarczy aby chora osoba pomyślała o sytuacji wywołującej lęk, a będzie odczuwać szybsze bicie serca czy uczucie omdlewania.

Najczęstsze fobie:
- Agorafobia – lęk przed sytuacjami oraz miejscami, z których chory nie będzie mógł się wydostać lub nie będzie mógł w tych miejscach uzyskać pomocy
- Akrofobia – lęk przed wysokością
- Arachnofobia – lęk przed pająkami
- Fobia społeczna – lęk przed kontaktami z innymi ludźmi
- Hematofobia – lęk przed widokiem krwi
- Keraunofobia – lęk przed burzą z piorunami
- Klaustrofobia – lęk przed zamkniętą przestrzenią
- Myzofobia – lęk przed kontaktem z brudem
- Nozofobia – lęk przed chorobą
- Tanatofobia – lęk przed śmiercią

Bezpieczeństwo nad wodą i w górach

Plaża, kąpielisko to miejsce gdzie w sezonie letnim większość z nas spędza czas wolny. Przyjemny chłód, możliwość uprawiania licznych sportów, pływania albo zwyczajnej rekreacji - to wszystko sprawia, że baseny, kąpieliska morskie, rzeki i jeziora zapełniają się ludźmi. Niestety, brak wyobraźni, alkohol i niefrasobliwość w wodzie mogą stać się powodem tragedii, nieszczęśliwych wypadków czy śmierci.

WOPR Powiatu Drawskiego przygotował kilka najważniejszych zasad bezpieczeństwa dla osób korzystających z kąpieli wodnych.
Nadchodzący okres wakacyjny, sprzyjające warunki atmosferyczne do wypoczynku nad wodą, w cudownej scenerii, otaczającej nas przyrody pozwalają odpocząć fizycznie i psychicznie, gdy jest się bezpiecznym. Woda, nawet ta z pozoru spokojna i płytka kryje w sobie wiele pułapek.

Zanim cokolwiek zrobimy – pomyślmy!
Większość utonięć i podtopień jest wynikiem lekkomyślności ludzi oraz lekceważenia obowiązujących przepisów, a przede wszystkim kąpieli w miejscach niestrzeżonych i niebezpiecznych. Optymalne do kąpieli i pływania są miejsca odpowiednio oznakowane i zabezpieczone – są to kąpieliska strzeżone przez służby ratownicze Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, jak również patrole Policji i Straży Miejskiej. Na kąpielisku strzeżonym i odpowiednio oznakowanym, jeżeli jest się początkującym pływakiem, należy pływać tylko w strefie kąpieliska ograniczonej żółtymi bojami. Natomiast czerwone boje wyznaczają strefę kąpieliska, z której korzystają wytrawni pływacy. Podczas pływania i kąpieli należy zwracać uwagę na innych kąpiących się, ponieważ ktoś może potrzebować pomocy.

Jeśli zauważy się przypadek tonięcia lub wypadek nad wodą, natychmiast należy wezwać pomoc – powiadamiając Ratownika WOPR lub Policji, Straży Miejskiej.

A oto kilka zasad jakich należy przestrzegać nad wodą aby uniknąć niebezpieczeństwa:

1. nie wolno wchodzić do wody po spożyciu alkoholu lub środków odurzających. Najczęściej toną osoby znajdujące się pod wpływem alkoholu lub pod wpływem takich środków;
2. nie wolno wchodzić do wody zaraz po opalaniu się na słońcu – może to grozić  szokiem termicznym lub utratą przytomności;
3. po wejściu do wody najpierw należy schłodzić okolicę serca, karku oraz twarz;
4. do wody wchodzimy tylko w miejscach oznakowanych, gdy nad kąpiącymi się czuwa ratownik;
5. nie skaczmy do wody na "główkę", tym bardziej jeśli nie znamy głębokości wody. Taki skok może doprowadzić do urazów kręgosłupa i kalectwa;
6. gdy przy kąpielisku strzeżonym widzimy czerwoną flagę lub nie jest wywieszona żadna flaga - kąpiel jest zabroniona;
7. rodzice powinni zawsze czuwać nad kąpiącym się dzieckiem;
8. nie należy przepływać czy wypływać na otwarty akwen bez asekuracji;
9. nie zaleca się kąpać zaraz po jedzeniu – powinno się odczekać przynajmniej pół godziny
10. do wody najlepiej wchodzić w grupie, albo przynajmniej z drugą osobą;
11. korzystając ze sprzętu wodnego upewnijmy się, że jest on sprawny, a przebywające na nim dzieci i osoby, które nie umieją pływać są we właściwy sposób zabezpieczone - mają na sobie specjalne kamizelki;

Nad wodą zawsze trzeba zachować ostrożność i zdrowy rozsądek!!! To nam zapewni bezpieczeństwo. Przestrzeganie tych kilku podstawowych zasad przyczyni się do zwiększenia naszego bezpieczeństwa, a tym samym na pewno po weekendowym wypoczynku i wakacjach wrócimy szczęśliwi, ładnie opaleni, ze wspaniałymi wspomnieniami.

ZASADY BEZPIECZNEGO PORUSZANIA SIĘ PO GÓRACH 

Przygotowanie przed wyjściem w góry:
- Przygotuj się fizycznie przed wyjazdem w góry.
- Zasięgnij informacji o masywie górskim, w który się wybierasz (przebieg szlaków i ich stan, warunki panujące w górach, ewentualne zagrożenia).
- Planuj trasy stosownie do możliwości i doświadczenia wszystkich uczestników wycieczki.
- Przed wyjściem zapoznaj się z aktualnie panującymi warunkami i prognozą pogody.
- Samotne wychodzenie w góry jest niebezpieczne
- Jeśli to możliwe nie wychodź samotnie w góry, bezpieczniej iść w towarzystwie.
- Zabierz niezbędny ekwipunek !! Miej zawsze ze sobą:

• plecak
• odpowiednie do panujących warunków obuwie
• ubranie chroniące przed opadami i wiatrem
• zapasową ciepłą odzież
• podręczną apteczkę
• prowiant i napoje
• mapę i kompas
• latarkę
• telefon komórkowy - z naładowaną baterią i zapisanymi numerami alarmowymi
• w okresie zimowym czapkę i rękawiczki
• na trudniejsze szlaki zimą czekan i raki (niezbędne odpowiednie przeszkolenie)

Straszne co z tymi bajkami robią

Zobaczcie co znalazłam - trochę to dziwne

4 rzeczy, których absolutnie nie powinieneś robić, jeśli zostaniesz ukąszony przez kleszcza

Jeśli lubisz przebywać i aktywnie spędzać czas na świeżym powietrzu w wakacje, prawdopodobnie wiesz, jak ważne jest, aby po powrocie do domu dokładnie sprawdzić swoje ciało, czy nigdzie nie ma znamion wskazujących na ukąszenia kleszcza.

Kleszcze pomimo swoich mikroskopijnych rozmiarów mogą być bardzo niebezpieczne. W każde wakacje atakują ludzi i zwierzęta wbijając swoje zęby w nasze ciała i pożywiając się naszą krwią.

Aby się przed tym uchronić najlepiej używać specjalnego środka odstraszającego komary i odpowiednio się ubierać, zakrywać jak najwięcej ciała pod ubraniami. Niestety niezależnie od tego jak dobrze się przygotujesz, zawsze istnieje ryzyko, że zostaniesz ukąszony.

Dlatego warto wiedzieć, co zrobić w takim przypadku i jak bezpiecznie usunąć pasożyta z naszego ciała.
1. Użyj cienkiej pęsety
Poprawne usuwanie kleszcza wymaga właściwego narzędzia. Dzięki cienkiej pęsecie twoje działania będą bardziej precyzyjne i łatwiej będzie pozbyć się szkodnika w całości nie pozostawiając po nim żadnych śladów.
2. Chwyć za kleszcza tak blisko skóry jak to tylko możliwe
Kleszcze przywierają do ludzkiej skóry przy pomocy swoich małych ust, dlatego ważne jest, aby złapać je pęsetą jak najbliżej skóry. Upewnij się również, czy nie naciskasz na brzuch pasożyta, ponieważ znajdują się w nim toksyczne substancje, które mogą być bardzo niebezpieczne, jeśli dostaną się do otwartej rany.
3. Wyciągnij kleszcza zdecydowanym ruchem
Kiedy nastawisz już odpowiedni chwyt, czas się go pozbyć. Złap kleszcza i jednym zdecydowanym pociągnięciem usuń go. Nie wolno go skręcać ani gnieść, ważne jest, aby zastosować jeden ruch po prostej z niezmienną siłą. Nie wolno również złapać za skórę, zostawiając przez to głowę pasożyta przyklejoną do skóry. Jeśli tak się stanie koniecznie jak najszybciej także ją usuń.
4. Umyj dokładnie ręce
Mydło i ciepła woda wystarczą, aby pozbyć się ewentualnych bakterii.
5. Zabij kleszcza
Czujesz tęulgę po pozbyciu się go? Teraz upewnij się, że ten szkodnik nikogo już niż nie skrzywdzi.
Jeśli uderzenie w kleszcza wydaje ci się zbyt obrzydliwe, możesz spłukać go w toalecie albo spalić. Gwarantujemy, że to również go zabije. Jeśli jednak podejrzewasz, że kleszcz mógł przenosić jakąś chorobę, po zabiciu schowaj go do plastikowej torebki i pokaż lekarzowi. Dzięki temu zostaną przeprowadzone testy, które pozwolą określić, czy byłeś narażony na zakażenie.
6. Obserwuj swoje ciało, bądź czujny, jeśli wystąpią jakieś niepokojące objawy

Pedagogika specjalna

Pedagogika osób z niepełnosprawnością intelektualną (pedagogika niepełnosprawnych intelektualnie, oligofrenopedagogika, gr. oligos - pomniejszenie, phren - umysł; pomniejszona, obniżona sprawność umysłowa) – dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowaniem i nauczaniem osób z niepełnosprawnością intelektualną. Podmiotem nauczania jest uczeń niepełnosprawny intelektualnie, przedmiotem proces jej rewalidacji obejmujący wszechstronny rozwój i przystosowanie do życia w społeczeństwie.

Dla osób niepełnosprawnych intelektualnie ustala się metodyczny tok działalności wychowawczej, aby osiągały najwyższy możliwy poziom rozwoju, zgodnie z indywidualnymi możliwościami, i aby równocześnie zdobywały umiejętności w zakresie adaptacji społecznej (Wyczesany, 1998). W myśl poglądów współczesnych uczonych i wychowawców celem procesu rewalidacji osób z niepełnosprawnością intelektualną powinno być przyswojenie m. in. następujących umiejętności społecznych (zwany treningami) obejmujące sfery:

• współżycia z innymi ludźmi
• przystosowania się do wymogów pracy zawodowej
• gospodarowania środkami finansowymi
• obchodzenie się z urządzeniami użyteczności publicznej i racjonalnego korzystania z nich
• właściwego wykorzystania czasu wolnego (Clarke, 1971; Sękowska, 1998; Wyczesany, 1999)

Surdopedagogika – dział pedagogiki specjalnej. Zajmuje się nauczaniem i wychowaniem osób głuchych i niedosłyszących, a także ich rodzinami i otoczeniem. Ponadto obejmuje też profilaktykę, diagnostykę i poradnictwo osobom z grupy ryzyka.

Cele działań rewalidacyjnych w surdopedagogice

Zalicza się tu:

• przywracanie sprawności uszkodzonego zmysłu słuchu,
• przywracanie sprawności psychicznej przez usprawnianie procesów poznawczych.

Metody porozumiewania się

• Metoda migowa – porozumiewanie się przy pomocy umownych znaków migowych, określających pojęcia dotyczące czynności, rzeczy, osób itp. Ma ona charakterystyczną strukturę gramatyczną, która nie posiada zakończeń fleksyjnych. Natomiast w systemie językowo-migowym, gdzie stosowane jest porozumiewanie językiem migowym, końcówki fleksyjne uzupełnia się znakami daktylograficznymi.
• Daktylografia – mowa palcowa, wprowadzona do nauczania przez hiszpańskiego mnicha, Pedra Ponce de León w XVI wieku. Prawdopodobnie powstała w klasztorach o surowym rygorze, które zakazywały zakonnikom rozmowy. Jest ona oparta na odpowiednich układach palców jednej lub obydwu dłoni. Przestrzega zasad gramatycznych.
• Fonogesty – system opracowany przez dra Roberta Orin Cornetta. Są to umowne ruchy jednej dłoni wykonywane na wysokości twarzy mówiącego. Ruchom ręki towarzyszy głośne i wyraźne mówienie. Osoba słysząca powinna mówić wyraźnie, aby niesłyszące dziecko mogło zobaczyć wymawiane słowa (czytać z ust). Dzięki temu niesłyszące dziecko może nauczyć się słów i języka. Polska wersja tej metody została opracowana przez prof. Kazimierę Krakowiak.
• Mowa kombinowana – składa się z mowy ustnej w formie graficznej lub dźwiękowej, alfabetu palcowego i języka migowego.
• Metoda totalnej komunikacji – uwzględnia wszelkie drogi komunikacji (język migowy, daktylografia i mowa ustna).
• Metoda ustna, czyli oralna – opracowana szczegółowo w XVII wieku. Do jej form zalicza się, między innymi, metodę matczyno-słowną (uczenie się mowy ustnej oparte na podstawach fonetyczno-psychologicznych) i audytywno-werbalną (słuchowo-ustną).

Tyflopedagogika (z gr. typhlos - niewidomy) - dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowaniem, edukacją, terapią i rehabilitacją osób niewidomych i niedowidzących w placówkach oświatowych (w tym integracyjnych) oraz poradniach specjalistycznych.

Osoby z uszkodzonym wzrokiem dzieli się na dwie grupy:

• niewidomych i niedowidzących od urodzenia i wczesnego dzieciństwa (przyjmuje się wiek do pięciu lat);
• ociemniałych - osoby które całkowicie lub w znacznym stopniu straciły wzrok w ciągu życia.

Próba zróżnicowania podstawowych grup osób z uszkodzonym wzrokiem (niewidomi, niedowidzący i ociemniali) ma znaczenie w realizacji celów i treści rewalidacji.

Klasyfikacja WHO (1980 r.) za wzrok normalny uważa ostrość wzroku powyżej 0.3, słabowzroczność od 0.3 do 0.05, a poniżej 0.05 ślepotę całkowitą, poczucie światła, oraz ślepotę umiarkowaną.

Z pedagogicznego punktu widzenia do dzieci niedowidzących lub słabo widzących zalicza się te, które posiadają zdolność widzenia tekstów czarnodrukowych i nie muszą korzystać z pisma punktowego (Braille'a).

Tyflopedagogika za swój przedmiot działania uznaje badania i wdrożenia dotyczące rozwoju kompetencji życiowych osób z uszkodzeniami wzroku. Rewalidacja osób z problemami widzenia zmierza do realizacji celów związanych z charakterem uszkodzenia.

Sprzężenia/Osoby głuchoniewidome

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ SPRZĘŻONA
•Niepełnosprawność charakteryzująca się występowaniem dwu lub więcej upośledzeń spowodowanych przez jeden lub więcej czynników endo- lub / i egzogennych, które działają w różnych okresach życia (w tym również w okresie prenatalnym) łącznie lub kolejno. Niepełnosprawność sprzężona nie jest prostą sumą składających się na nią upośledzeń , ale stanowi swoistą, odrębną i złożoną całość.

OSOBY GŁUCHONIEWIDOME
•Głuchoniewidomy- pozbawiony całkowicie lub częściowo dwóch dalekonośnych zmysłów (wzrok i słuch).
KLASYFIKACJA OSÓB GŁUCHONIEWIDOMYCH

• całkowicie głuchoniewidomi, 
• słabowidzący i słabosłyszący, 
• całkowicie niewidomi i słabosłyszący, 
• całkowicie głusi i słabowidzący, 
• całkowicie głusi i jednoocy, 
• słabosłyszący i jednoocy. 

Klasyfikacja ze względu na czas występowania uszkodzenia

• niewidomi i głusi od urodzenia albo od wczesnego dzieciństwa (do 5 roku życia) 
• niewidomi od urodzenia albo od wczesnego dzieciństwa, którzy utracili słuch w późniejszych okresach życia 
• głusi od urodzenia albo od wczesnego dzieciństwa, którzy utracili wzrok w późniejszych okresach życia 
• ociemniali, a jednocześnie głusi (ewentualnie ogłuchli), którzy utracili wzrok w późniejszych okresach życia

Środowisko głuchoniewidomych w Polsce
ok. 7 tysięcy ponad 50% - to osoby, które ukończyły 65 rż.

Według Zarządu Głównego PZN:

• dominują osoby z głuchoślepotą nabytą
• przeważają osoby z całkowitą głuchotą
• mniej jest osób z całkowitą ślepotą

Problemy, ograniczenia i bariery dla rozwoju małego dziecka głuchoniewidomego

• znaczne utrudnienia w budowaniu więzi emocjonalnej pomiędzy rodzicami a dzieckiem
• brak motywacji i chęci wchodzenia w interakcje ze światem zewnętrznym
• zagrożony rozwój potrzeby kontrolowania otoczenia
• utrudniony rozwój antycypacji wydarzeń
• opóźnienia i utrudnienia w zakresie formowania się pojęć związanych z osobami, przedmiotami i zdarzeniami w otoczeniu
• ograniczenia w ilości i w różnorodności doświadczeń
• trudności w opanowaniu świadomości ciała, schematu ciała, konstruowaniu obrazu siebie i różnicowaniu „ja- inni”
• opóźnienia i utrudnienia w opanowaniu lokomocji
• problemy z opanowaniem komunikacji przedsłownej i początków języka

KONSEKWENCJE JEDNOCZESNEGO USZKODZENIA SŁUCHU I WZROKU

• Zaburzona komunikacja 
• Trudności poznawcze
• Zaburzenia w funkcjonowaniu społeczno – emocjonalnym 

Najważniejsze problemy rozwojowe małego dziecka głuchoniewidomego

Znane osoby głuchoniewidome
Laura Bridgman - pierwsza głuchoniewidoma osoba którą objęto systematycznym uczeniem

• W wieku 2 lat i 2 miesięcy w wyniku szkarlatyny straciła słuch, wzrok i mowę, a także powonienie, co przytępiło jej również smak. Sprawny pozostał jedynie zmysł dotyku. 
• W wieku 8 lat przyjęcie do Instytutu Perkinsona dla niewidomych w Bostonie.
• Nauka znaków określających litery- poznanie go dawało ogromne możliwości wyrazania uczuć,myśli,przekonań.
• Jako dorosła osoba Laura swobodnie poruszała się po znanym terenie, rozpoznawałą wiele zjawisk, wyczuwając dochodzące do niej drżenia.
• Mogła swobodnie przekazywać wiadomości alfabetem palcowym lub pismem i zarabiać na utrzymanie , wykonując robótki ręczne.

Helena Keller

• W wieku 18 miesięcy zachorowała i utraciła wzrok i słuch-to spowodowało niemożność nauczenia się naturalnym sposobem mowy. 
• Poznawała otoczenie za pomocą węchu i dotyku. 
• W wieku 6 lat rozpoczęcie edukacji pod opieką Anny Sullivan, która była wychowanka a później nauczycielka w Instytucie Parkinsona w Bostonie. 
• Nauka alfabetu palcowego- zaczęła przekazywać informacje całymi zdaniami. 
• W tym samym roku gdy rozpoczęła naukę, dziewczynka zaczęła pisać listy. 
• Kolejny etap: szybka nauka pojęć abstrakcyjnych, pismo wypukłe i alfabet Braillle’a. 
• W wieku 10 lat Helena wymawia pierwsze słowo.
• Finalnie dziewczynka nauczyła się nie tylko języka ojczystego-angielskiego, ale również łaciny, greki i niemieckiego. 
• Jako nastolatka rozpoczęła działalność na rzecz niewidomych, stała się rzecznikiem ludzi niewidomych. 
• Biorąc udział w licznych konferencjach i kongresach poświęconych rehabilitacji niewidomych i niesłyszących, własnym przykładem wskazywała na ich możliwości rozwojowe. 
• W wieku 20 lat dostała się do Radcliff Collage, kilka lat później otrzymała tytuł doktora filozofii. 
• Mogła nadawać komunikaty alfabetem palcowym, pismem i mową, natomiast odbierała je odczytując znaki alfabetu palcowego ,jeżeli posługiwał się nim rozmówca, lub odczytując dotykiem ruchy warg osoby mówiącej. 

Maria i Marta Heurtin

• Maria- w wieku 10 lat, Marta w wieku 8 lat, trafiły do żeńskiego zakładu dla głuchych, niewidomych i głuchoniewidomych, prowadzonego przez zakonnice we Francji. 
• Obie dziewczynki uczyły się kojarzyć znaki migowe z przedmiotami, alfabetu palcowego. 
• Siostry nauczyły się mówić (przy wykorzystaniu alfabetu palcowego i możliwości dotykowego sprawdzania ułożenia narządów artykulacyjnych np. drżenia krtani. 
• Nauka pisma wypukłego alfabetu łacińskiego, pisma Braille’a.

Olga Skorochodowa.

• W wieku 5 lat utraciła oba zmysły. Potem przestała mówić. 
• Po śmierci rodziców trafiła do domu dziecka, a następnie do Zakładu dla Głuchociemnych w Charkowie. Tam przebywała pod opieka pedagoga profesora Sokolańskiego. 
• Nauczyła się języka palcowego, czytania alfabetem Braille’a a także mówić i kontrolować siłę swojego głosu. 
• Podjęła pracę w moskiewskim Instytucie Defektologicznym. Napisała książkę ,,Jak postrzegam świat”

Grzegorz Kozłowski.

• Urodził się z obuoczną zaćmą. Między 2 a 4 rokiem życia przeszedł nieudaną operację, która miała usunąć zaćmę. W wieku 5 lat po kolejnej operacji stracił lewe oko, nawiązał się stan zapalny. Reakcja uboczna przyjmowanych leków- utrata słuchu. 
• Uczęszczał do szkoły wraz ze zdrowymi rówieśnikami w Laskach. Nauka pisma dotykowego. Otrzymał stypendium jako uczeń szczególnie uzdolniony. 
• Nauka w Liceum, zafascynowanie informatyką. 
• Ukończenie studiów informatycznych. 
• Praca w Zakładach Kasprzaka-udogodnienia techniczne ,,Optacon” zamieniający obraz liter na wibrujące impulsy, które można odczytać dotykiem. 
• Współpraca z Polskim Związkiem Niewidomych. 
• •Wiceprezes Towarzystwa Pomocy Głuchoniewidomych.

METODY POROZUMIEWANIA SIĘ OSÓB GŁUCHONIEWIDOMYCH
Czynniki warunkujące sposób porozumiewania się:

• Poziom zachowania użytecznych resztek słuchu i wzroku
• Czas wystąpienia (i kolejność) utraty sprawności.

Metody porozumiewania się

• Metody uniwersalne- nie wymagają specjalnego przygotowania 
• Metody specjalne- wymagające pewnego przygotowania od osób posługujących się nimi.

METODY UNIWERSALNE
WYKORZYSTANIE PISMA:
1)Międzynarodowy standardowy doręczny alfabet dla głuchoniewidomych –
kreślenie dużych, drukowanych liter na dłoni głuchoniemego

2)Porozumiewanie się przy pomocy tabliczki brajlowsko-czarnodrukowej
dotykanie wskazującym palcem prawej dłonimiejsca, gdzie naniesiony jest brajlowski znakwybranej litery

3)Alfabet punktowy do dłoni (zwany rękawiczką)

System konkretnych punktów na dłoni głuchoniewidomego, którym odpowiadają określone litery, cyfry i znaki

Komunikacja polega na dotykaniu określonychmiejsc na dłoni osoby głuchoniewidomej .

4)Tabliczka z wypukłym alfabetem

Używa się metalowej płytki z wypukłymi, dużymi literami.

Osoba mówiąca kładzie palec wskazujący głuchoniewidomego na kolejnych literach,

tworząc słowa. Głuchoniewidomy rozpoznaje je za pomocą dotyku.

5)Pismo powiększone
WYKORZYSTANIE MOWY:

1)Mowa ustna odbierana słuchowo- użycie aparatu słuchowego;
2)Mowa ustna odbierana wzrokowo- odczytywanie mowy z ust;
3)Mowa ustna odbierana dotykowo- metoda TADOMA (polegająca na wyczuwaniu układu i ruchu ust, krtani i żuchwy przy wymawianiu poszczególnych liter za pomocą zmysłu dotyku zlokalizowanego w palcach)
METODY SPECJALNE
ALFABET BRAILLE’A
Z RODZINY ALFABETU BRAILLE’A
1)Porozumiewanie się przy pomocy jednoręcznego brajla do palców- polega na przypisaniu palcom wskazującemu i środkowemu lewej dłoni punktów odpowiadających
sześciopunktowi brajlowskiemu

2. Porozumiewanie się przy pomocy dwuręcznego Brajla do palców - oparte jest o rozkład klawiszy maszyny brajlowskiej do pisania. Znaki przekazywane są osobie głuchoniewidomej poprzez lekki nacisk na palce. Palce: wskazujący, środkowy i serdeczny lewej i prawej ręki odpowiadają klawiszom brajlowskiej maszyny do pisania.

Alfabet LORMA - dotykanie palcem, palcami różnych miejsc dłoni głuchoniewidomego;

ALFABETU MORSE’A DO DŁONI

na dłoni głuchoniewidomego kreśli się kropki lub kreski

ALFABET DOTYKOWY JEZIERSKIEJ

dostosowanie alfabetu LORMA do potrzeb pisowni polskiej

JĘZYK MIGOWY

jedna z najważniejszych metod porozumiewania się nie tylko osób głuchych, ale i głuchoniewidomych.

Osoby posiadające resztki wzroku, mogą posługiwać się językiem migowym odbieranym wzrokowo.

Dla osób całkowicie niewidomych dostępne jest odbieranie języka migowego drogą dotykową.

Część metod specjalnych wykorzystuje różnego rodzaju urządzenia techniczne:

• Komunikator- mała, łatwa w obsłudze maszyna do pisania. Znaki graficzne pisma pojawiają się na paskach papieru-są dobrze czytelne,
• Dotykowy telefon skonstruowany przez 
• doktora Kinneya- działa na zasadzie alf. Morse'a, 
• VERSABRAILLE- telekomunikacyjne urządzenie komputerowe, przetwarzające sygnały komputerowe na pismo Braille’a,

PREFEROWANE PRZEZ OSOBY GŁUCHONIEWIDOME METODY POROZUMIEWANIA SIĘ 

• 87.5% badanych wykorzystuje pismo Braille’a (zdecydowana większość z całkowitą ślepotą lub poczuciem światła) 
• 65% wykorzystuje język migowy (większość całkowicie lub prawie całkowicie głusi, 
• nie rozumiejący mowy ludzkiej) 
• znaki znane tylko najbliższemu otoczeniu.

Pedagogika przewlekle chorych i kalekich

Choroba to "dynamiczny zespół zaburzeń czynności organizmu wywołany czynnikami chorobotwórczymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi. Czynnościowym zaburzeniom zazwyczaj towarzyszą morfologiczne zmiany komórek, tkanek i narządów oraz zakłócenia mechanizmów regulujących ustrój" (L. Szczepaniak, 2005)

Choroba przewlekła
•Amerykańska Komisja do spraw chorób przewlekłych określa ją jako "wszelkie zaburzenia lub odchylenia od normy, które posiadają jedną lub więcej z następujących cech charakterystycznych: są trwałe; pozostawiają po sobie inwalidztwo; spowodowane są przez nieodwracalne zmiany patologiczne; wymagają specjalnego postępowania rehabilitacyjnego albo według wszelkich oczekiwań wymagać będą długiego nadzoru, obserwacji czy opieki„(Shontz,1972)

Charakteryzuje się:

• Długim okresem trwania (co najmniej cztery tygodnie), 
• Łagodniejszym przebiegiem w porównaniu z chorobą krótkotrwałą, której przebieg określany jest jako „ostry”, 
• Zagrożeniem trwałymi, nieodwracalnymi zmianami patologicznymi w organizmie, 
• Koniecznością długotrwałej opieki medycznej i odpowiednio sprofilowanej rehabilitacji 

(A. Maciarz, 2003)

Przyczyny powstawania chorób i kalectw

• Powikłania okołoporodowe lub przebieg ciąży – kalectwa typu wrodzonego, związane z okresem okołoporodowym, 
• Nie zaspakajanie potrzeb biologicznych 
• Choroby panujące w środowiskach osób dorosłych przenoszone na dzieci 
• Czynniki cywilizacyjne – choroby psychiczne, nerwice, epilepsje. 
• Infekcje – gruźlica, zapalenie stawów i szpiku kostnego, Heinego Medina, schorzenia poreumatyczne. 
• Wypadki „komunikacyjne” - kalectwa nabyte (pourazowe). 

Typologia dzieci przewlekle chorych (wg Janiny Doroszewskiej):
I. Dzieci prewentoryjne (podziała ten stworzono ze względu na typ postępowania).

• Działalność prewencyjna – zapobiegawcza.
• Są to osoby zagrożone możliwością zachorowania.
• Zagrożenie mogą być powodowane: stanem wewnętrznym, czynnikami środowiskowymi.

II. Dzieci ze schorzeniami wewnętrznym

• gruźlica płuc – okres wojny, powojenny
• alergie – narastają, wzrasta odsetek alergenów, odporność ludzi maleje
• choroby reumatyczne
• cukrzyca
• choroby nowotworowe – wzrasta odsetek w grupie dzieci i młodzieży
• astma
• mukowiscydoza – zaburzenia głównych dróg oddechowych, zespół złego wchłaniania – choroba o podłożu genetycznym lub psychogennym (wzrasta procent zachorowalności na tę chorobę)

III. Dzieci ze zmianami narządów ruchu

• Są to chorzenia o podłożu chorobowym. Mogą być różnego pochodzenia:
• mózgowego (mózgowe uszkodzenia dziecięce)
• rdzeniowego (urazy rdzenia kręgowego)
• stawowego (głównie reumatyczne i wady postawy)
• powypadkowe

IV. Dzieci chore psychicznie, nerwicowe, epileptyczne

• Narasta zjawisko nerwicy u dzieci i młodzieży. Mają na to wpływ czynniki cywilizacyjne, nie radzenie sobie z problemami, słaby organizm nie radzi sobie z przeciwnościami.
• Koncepcje psychologiczne i socjologiczne choroby i niesprawności ruchowej
• Model psychosomatyczny – skoncentrowany jest na poszukiwaniu cech psychicznych człowieka, jego typu osobowości, natury reakcji, stylu życia mogących stanowić przyczynę doznanej przez niego choroby i mających wpływ na jej przebieg. Tworzenie profilu osobowościowego predysponującego do zachorowania na dany rodzaj choroby.

Czynnik psychospołeczny – negatywne przeżycia, stres,  wyczerpanie, obciążenie psychiczne, długo trwające przeciążenia, poczucie zagrożenia są czynnikami dużego ryzyka i mogą stanowić źródło chorób ujmowane w kontekście zjawisk społecznych. Chorobami o charakterze psychosomatycznym są choroby cywilizacyjne tj. choroby układu krążenia (nadciśnienie, choroba wieńcowa, zawał serca). Do innych chorób psychogennych zaliczamy: choroby nowotworowe, wrzody żołądka, choroby neurologiczne.
Model somatopsychiczny – koncentruje się na wpływie choroby na psychikę i osobowość człowieka. W podejściu tym przyjmuje się, że choroba może naruszyć psychologiczne mechanizmy regulujące zachowanie , strukturę własnego „ja”, poczucie własnej wartości, osłabić odporność i równowagę nerwową ( M. Grzegorzewska, J. Doroszewska,)
Teoria wspólnych i swoistych cech osobowości (A. Hulek)
Osoby pełnosprawne i niepełnosprawne mają znacznie więcej cech wspólnych niż swoistych oznacza to, że choroba stwarza dziecku różne sytuacje trudne, ale skutki tych sytuacji w rozwoju dziecka są wysoce zróżnicowane i bardziej zależą od jego dyspozycji osobowościowych, czynników środowiskowych oddziaływań rehabilitacyjnych, niż od rodzaju choroby.
Choroba jako…

• stresor (J. Reykowski, Z. Sękowska) Najsilniejsze czynniki stresogenne, to lęk, ograniczenie aktywności i ból. 
• źródło deprywacji potrzeb (Skorny, Dobrzycka), pozbawienie kontaktów z rodzina, rówieśnikami ( deprywacja psychiczna), nie możność uczestniczenia w wielu czynnościach dnia codziennego, zabawie (deprywacja czynnościowa), ograniczona możliwość poznawania otoczenia (deprywacja sensoryczna)
• frustracji ( Z. Sękowska)
• zjawisko traumatyzujące dla dziecka i jego rodziny, poczucie zagrożenia życia, naruszenie sprawności fizycznej i psychicznej

Wg. Badań E. Góralczyk czynniki stresu u dzieci hospitalizowanych od najsilniejszego, to:

• Ciemność. 
• Rozstanie z rodzicami, lęk separacyjny. 
• Brak informacji – produkowanie informacji własnych. 
• Obnażanie, wstyd przed innymi. 
• Uwięzienie w łóżku – ograniczenie aktywności. 
• Zranienia, zastrzyki, zabiegi. 
• Ból. 
• Zmiana diety, niesmaczne posiłki. 
• Obojętność, nieuprzejmość personelu. 
• Nieprzyjemny zapach. 
• Monotonia i nuda. 
• Konflikty z innymi dziećmi. 
• Nieumiejętność rozmawiania o chorobie. 
• Brak zabawek i innych przedmiotów domowych.

Jak przewlekle chore dziecko radzi sobie z lękiem? Poprzez:

• Zapominanie – inaczej wypieranie, czyli nieotrzymanie w świadomości przykrego zdarzenia. Tutaj ciekawostką mogą być prace plastyczne dzieci przebywających w szpitalu. Wg. Badań przeprowadzonych przez I. Obuchowską – dzieci rysują sale szpitalne z kwiatami lub z ptakami w oknach, a pod łóżkiem często leży kot lub pies. 
• Przemieszczanie lęku – prawdziwe źródło lęku jest ukryte, a dzieci przenoszą lęk na rzeczy zastępcze, niegroźne. 
• Projekcja – przedstawienie w sposób dramatyczny przebiegu choroby, np. straszenie innych zabiegami; werbalizowanie własnego strachu wzmacnia ulgę. 
• Racjonalizacja – obniżanie lub dodawanie wartości sytuacji w jakiej dziecko się znalazło, np. jestem w szpitalu, to nie muszę być w szkole, jestem chora, to dostanę zabawki. 
• Zaprzeczanie – nieprzyjmowanie informacji do wiadomości, jest to psychiczne wyłączanie się częste przy ciężkich chorobach. 
• Ucieczka w fantazję – pojawia się najczęściej wśród dzieci bardzo inteligentnych, dziecko wówczas w wyobraźni wytwarza postacie, które towarzyszą mu w codziennym życiu, którymi wiąże swoje radości i lęki.

Trwałe zmiany w chorobie przewlekłej lub niepełnosprawności ruchowej

• Nie osiąganie norm ustalonych dla wieku życia dziecka w zakresie wzrostu i wagi ciała (stosowanie, diet, brak apetytu, brak ruchu). 

Rzuty i nawroty choroby osłabiają i wyniszczają organizm.

• Osłabienie rozwoju ruchowego zwłaszcza dużej motoryki: 
• -osłabienie chorobowe, doznania bólowe (gościec stawowy, postępujący zanik mięśni), chronienie przed urazami (hemofilia), nadmiernym wysiłkiem (astma, układ krążenia) 
• -narzucone dziecku unieruchomienie (łóżko, gips, wyciąg) 
• Osłabienie wydolności wysiłkowej dziecka i jego odporności somatycznej na różne czynniki patogenne ( wyniszczenie organizmu przez chorobę, podatność na choroby, mniejsza wydolność fizyczna i psychiczna) 
• Patologiczne zmiany w strukturze i funkcjonowaniu różnych organów ciała dziecka ( wady postawy, płynność i precyzja ruchów ) 

Sfera procesów percepcyjnych i intelektualnych
Na zmiany w obrębie tych sprawności narażone są zwłaszcza dzieci dotknięte chorobami powstałymi
na tle uszkodzenia mózgu (padaczka, mózgowe porażenie dziecięce) oraz chorobami, w wyniku
których może dojść do uszkodzeń mózgu (cukrzyca, astma, gorączka reumatyczna).

• MPD- 50-60% dzieci ma inteligencję niższa niż przeciętna, bądź upośledzoną 
• Cukrzyca- w wyniku dużych wahań poziomu cukru 
• Astma oskrzelowa- napady duszności powodujące niedotlenienie

Sfera neurodynamiczna i emocjonalna
Chorobowe uszkodzenia mózgu stanowią podłoże zaburzeń encefalopatycznych z reakcjami
impulsywnymi, skłonnością do agresji i lęków. Na ich tle pojawiają się reakcje nerwicowe, zaburzenia układu wegetatywnego, zaburzenia zachowania.
Przewlekła choroba wyniszcza organizm dziecka, narusza równowagę i odporność nerwową
powodując: nadpobudliwość, niepokój ( ruchowy: tiki, natrętne ruchy, drobne niecelowe manipulacje), brak skoncentrowania, nietrwałość uwagi, labilność emocjonalną, zniechęcenie brak wytrwałości, rozdrażnienie.

Wpływ choroby przewlekłej na samoocenę i funkcjonowanie społeczne
Zmienność sytuacji chorobowych, samopoczucia i sprawności psychofizycznej dziecka utrudnia mu osiąganie stabilnego i adekwatnego systemu o samym sobie. Porównywanie się z innymi dziećmi stanowi podstawę negatywnych opinii o sobie i kształtowanie się niskiej, niestabilnej samooceny. Nasila się to szczególnie w okresie dorastania.

Choroba ogranicza kontakty społeczne, aktywność, samodzielność. Nie zawsze jest akceptowana przez rówieśników. Dziecko chore jest mniej atrakcyjne dla kolegów często bywa izolowane bądź eliminowane z różnych form aktywności grupy rówieśniczej.

W okresie dorastania izolacja może się zwiększyć gdyż wygląd zewnętrzny, sprawność, uroda nabierają szczególnego znaczenia w kontaktach rówieśniczych.

Wskazania dotyczące oddziaływań na dziecko przewlekle chore:

• Należy dzieciom zdrowym wyjaśnić w przystępnej formie przyczyny obniżonej sprawności chorego dziecka, udzielając im niezbędnych informacji o chorobie; 
• Nieprzyjemne stany chorobowe należy przedstawić jako przykrą także dla dziecka chorego konsekwencję choroby, do której musi się przyzwyczaić; 
• Poinformować zdrowe dzieci o wszystkich czynnikach i sytuacjach, przed którymi powinno chronić się dziecko chore oraz poinstruować, w jaki sposób udzielić mu niezbędnej pomocy; 
• Uwrażliwić dzieci zdrowe na potrzeby i przeżycia dziecka chorego, inicjować kontakty; 
• Przydzielać dziecku choremu dostosowane do jego możliwości role i zadania, chwalić je, nagradzać, pokazywać jego choćby najmniejsze osiągnięcia; 
• Eksponować te dyspozycje dziecka chorego, które mogą zwiększyć jego atrakcyjność, nie należy nadmiernie pokazywać ograniczeń dziecka; 
• Motywować chore dziecko do kontaktów z rówieśnikami wzmacniając jego poczucie wartości (A. Maciarz, 1998) 

Problemy emocjonalne rodziców dzieci przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo

• Faza szoku 
• Faza rozpaczy – kryzys emocjonalny 
• Faza pozornego przystosowania się 
• Faza konstruktywnego przystosowania 

Zespół „wypalania się sił” – wyczerpanie emocjonalne, przejawiające się obniżeniem miłości do dziecka lub dużą zmiennością nastrojów i stosunku do niego, utratą energii i sił do pełnienia opieki, totalne zmęczenie psychiczne i fizyczne. Rodzic zaczyna zaniedbywać dziecko, traci cierpliwość, staje się nie czuły. Profilaktyka zespołu „wypalania się sił”u rodziców

• Odciążenie ich od nadmiaru obowiązków; 
• Wspieranie przez specjalistów i bliskie osoby; 

Nawiązanie kontaktów z innymi rodzicami, wzajemna wymiana doświadczeń i wzajemne wspieranie się;

• Udział rodziców w zbiorowych formach rekreacji i rehabilitacji; 
• Udzielanie pomocy socjalnej (A. Maciarz,2001)Koncepcja psychospołeczna choroby 

Choroba jako zdarzenie negatywne wpływa zarówno na pozycję dziecka w rodzinie, jak i na samą rodzinę, na atmosferę i istniejące w niej układy ( I. Obuchowska). Nie można zatem ograniczać się tylko do interwencji medycznej lecz konieczne jest stosowanie interwencji natury psychicznej i społecznej obejmującej całe środowisko chorego z zwłaszcza rodzinne.

Mechanizmy negatywne

• Agresja - wyrażająca się w postaci oporu lub negatywizmu, 
• Regresja- obniżenie poziomu intelektualnego, kulturalnego lub społecznego, 
• Ucieczka- jest formą samoobrony. Unikanie kontaktu z ludźmi, unikanie miejsc, 
• Projekcja- rzutowanie winy za swoje niepowodzenia na innych, 
• Rezygnacja- wyczerpanie organizmu, człowiek przestaje walczyć o osiągnięcie celu, bierność, apatyczność, 
• Represja- tłumienie emocji, spychanie ich do podświadomości, duże napięcie nerwowe 

Mechanizmy pozytywne

• Racjonalizacja- obiektywna ocena własnej sytuacji życiowej ( zwerbalizowanie stanów emocjonalnych, wyjaśnienie rzeczywistej sytuacji, właściwa ocena faktów, zainteresowanie innym celem życiowym), 
• Kompensacja- przejmowanie funkcji utraconego narządu przez inne. Ogromna rola woli pacjenta, 
• Transformacja- zmiana celu życia, niedostępnego wskutek choroby na inny realny

Terapia spoczynkowa (obciążająca)

• Zapewnienie warunków dobrego i spokojnego snu, 
• Obecność osób bliskich, 
• Terapia słowna, 
• Zapewnienie warunków zewnętrznych wpływających kojąco

Terapia czynnościowa (uczynniająca)

• Terapia ruchowa, 
• Terapia zabawowa, 
• Terapia zajęciowa, 
• Terapia pracą

Rehabilitacja osób z uszkodzonym słuchem

Wg Eckert:
•a) osoby niesłyszące - osoby ze znaczną wadą słuchu, która uniemożliwia odbieranie mowy za pomocą słuchu w sposób naturalny. Głusi odbierają informację głównie drogą wzrokową
•b) osoby niedosłyszące (słabo słyszące) - to osoby, u których wada słuchu ogranicza odbiór słuchu drogą słuchową. Odbiór informacji słownej jest pełniejszy przy zastosowaniu aparatu słuchowego. Słabo słyszący mogą opanować mowę drogą naturalna, ale w zależności od postępów rewalidacji zbliżają się oni do osób słyszących albo niesłyszących.

Klasyfikacja uszkodzeń słuchu:

ze względu na lokalizację:

Uszkodzenie typu obwodowego

• Uszkodzenie typu przewodzeniowego
• Uszkodzenie typu odbiorczego
• Uszkodzenie typu mieszanego

Uszkodzenie typu centralnego

•Uszkodzenie typu odbiorczego – uszkodzenie zakończeń nerwu słuchowego w uchu wewnętrznym lub pnia nerwu.
•Uszkodzenie typu przewodzeniowego – uszkodzenie w uchu wewnętrznym, przewodnictwo kostne słabe, słyszy tylko niskie dźwięki, głos jest niemiły, mowa niezrozumiała, zmiana natężenia głosu.
•Uszkodzenie typu mieszanego – zniszczenie centralnego ośrodka wewnętrznego środkowego, uszkodzenie aparatu przewodzącego, odbierającego dźwięki.
• Uszkodzenie typu centralnego – zniszczenie centralnego ośrodka słuchu – głęboka głuchota – uszkodzenie narządu odbiorczego, uszkodzenie szlaków i ośrodków słuchowych w mózgu.

Ze względu na moment powstania uszkodzenia

• Głuchota prelingwalna - powstała przed opanowaniem języka, do 2-3 r. ż. 
• Głuchota perilingwalna – powstała w czasie opanowywania języka, w wieku 3 – 5 lat 
• Głuchota postlinwalna – powstała po 5 r. ż.

Ze względu na stopień uszkodzenia słuchu  (ubytek słuchu w decybelach)

• stopień lekki 20-40 dB 
• stopień umiarkowany 40-70 dB 
• stopień znaczny 70-90 dB 
• stopień głęboki powyżej 90 dB

O. Perier omawia przyczyny uszkodzeń słuchu, biorąc pod uwagę jednocześnie dwie kategorie: miejsce i rodzaj uszkodzenia oraz okres powstania wady.

Wśród przyczyn uszkodzeń słuchu wyróżnia:
1.Przyczyny uszkodzenia typu przewodzeniowego, które obejmują uszkodzenia w obrębie ucha zewnętrznego i środkowego. Uszkodzenia przewodzeniowe występują częściej jako wady nabyte niż uwarunkowane genetycznie (wrodzone). Wśród przyczyn uszkodzenia typu przewodzeniowego wyróżniamy:

a)genetyczne (gąbczastość słuchu, stwardnienie kosteczek),
b)nabyte w życiu płodowym (szereg zniekształceń ucha środkowego: łańcucha kosteczek, przewodu słuchowego zewnętrznego, małżowiny usznej i okienek owalnych).
c)nabyte po urodzeniu zapalenie surowiczo – śluzowe uszu oraz infekcje kataralne trąbki słuchowej;

• następstwa chronicznych zapaleń uszu, m.in. zesztywnienie łańcucha kosteczek, zwłóknienie błony bębenkowej;
• przewlekłe zapalenie ucha środkowego, które jest często skutkiem chorób górnych dróg oddechowych np. nosa, zatok przynosowych, migdałków;
• ostre zapalenie ucha środkowego występuje także jako następstwo takich chorób jak: angina i grypa, których zakażenie przedostało się przez trąbkę słuchową;
• przewlekłe ropne zapalenie ucha;
• uszkodzenia pourazowe, urazy czaszki;
• nowotwory;
• woskowina i ciała obce w przewodzie słuchowym zewnętrznym.

2.Przyczyny uszkodzenia typu odbiorczego:
a)genetyczne (wśród tych przyczyn istnieje duża różnorodność, występują zarówno w izolacji, jak i w zespołach. Zespoły zaburzeń obejmują szereg upośledzeń sprzężonych z głuchotą. Zaburzenia słuchu pochodzenia genetycznego dzielimy na grupę czynników związanych z aberracjami chromosomalnymi oraz mutacjami genów),
b)nabyte jako: uszkodzenia prenatalne, okołoporodowe
uszkodzenia prenatalne są spowodowane:

• chorobami infekcyjnymi matki np. różyczka, wirus cytomegalii, infekcje pasożytnicze, infekcje bakteryjne
• środkami farmakologicznymi
• ultradźwiękami stosowanymi w badaniach podczas ciąży
• innymi zaburzeniami (zaburzenia endokrynologiczne)
• schorzenia okołoporodowe są spowodowane przez:
• niedotlenienie okołoporodowe
• wcześniactwo, które jest czynnikiem sprzyjającym ich powstawaniu
• konflikt serologiczny
• działanie czynników toksycznych, farmakologicznych i hormonalnych,

c)nabyte po urodzeniu

• infekcje,
• środki farmakologiczne,
• urazy mechaniczne i akustyczne

Konsekwencje uszkodzenia słuchu w rozwoju mowy

• nieprawidłowe oddychanie – oddech zbyt krótki lub nie ekonomiczny 
• zła jakość głosu, głos jest zbyt niski lub zbyt wysoki, na ogół monotonny, bez modulacji 
• nieprawidłowa artykulacja, która polega na zniekształceniu głosek przednio- i środkowojęzykowych. Zdarza się, że głoski sz, ż, cz, dż, c, dz, dź zastępowane są tylko jedną głoską s lub ś. Spółgłoski cz i ć mogą być wymawiane jednakowo jako ts lub nawet tys, natomiast spółgłoski s i c mogą być zamieniane na t. W artykulacji samogłosek często zamiennie wymawiane są głoski a- e; o- e; y- i 
• zaburzenia systemu semantycznego polegające na ograniczonym słownictwie, a w ramach znanego – elizje, zamiany głosek, dodawanie głosek lub udźwięcznianie głosek w wygłosie np wymowa chlep zamiast chleb 
• zaburzenia składni, polegające na posługiwaniu się głównie zdaniami prostymi o budowie niezgodnej z gramatyką języka polskiego. Świadomość potrzeby stosowania końcówek fleksyjnych bez dobrej znajomości gramatyki polskiej prowadzi do stosowania końcówek w sposób przypadkowy, losowy. 
• zaburzenia tempa mowy – mowa najczęściej zbyt powolna rzadziej zbyt szybka
• brak intonacji i akcentu zdaniowego, czasem także brak akcentu wyrazowego.

Konsekwencje psychospołeczne uszkodzenia słuchu
Procesy poznawcze
Poznanie opiera się w znacznym stopniu na wrażeniach wzrokowych, w mniejszym lub tylko minimalnym stopniu na wrażeniach słuchowych (zależy to od stopnia i rodzaju ubytku słuchu). Konsekwencją tej sytuacji jest fakt, że w procesie klasyfikacji bardziej istotne cechy przedmiotu ustępują miejsca mniej istotnym (np. wielkość, intensywniejsza barwa są lepiej zauważalne niż przeznaczenie przedmiotu). Dziecku trudno ustalić wzajemne relacje zachodzące między przedmiotami.

Stosunki przestrzenne i czasowe Przyczyna tkwi w fakcie ograniczonego występowania pojęć je wyrażających w słowniku dziecka (szczególnie w języku migowym). Dodatkowo dochodzi problem rozumienia przyimków czy innych nieodmiennych części mowy, które nie oznaczają „niczego konkretnego”
Zaburzenia w zakresie pamięci
dotyczą szczególnie pamięci słuchowej. Z powodu ograniczeń werbalizacji jest ona mniej trwała Dziecko słabo pamięta związki zachodzące między przedmiotami. Mamy też do czynienia ze swego rodzaju „sztywnością pamięci” – słaba zdolność operowania treściami słownymi powoduje np. powtarzanie uprzednio wykonywanych czynności, powtarzanie czy zmyślanie Zaburzenia w zakresie pamięci dotyczą szczególnie pamięci słuchowej. Z powodu ograniczeń werbalizacji jest ona mniej trwała Dziecko słabo pamięta związki zachodzące między przedmiotami. Mamy też do czynienia ze swego rodzaju „sztywnością pamięci” – słaba zdolność operowania treściami słownymi powoduje np. powtarzanie uprzednio wykonywanych czynności, powtarzanie czy zmyślanie odpowiedzi nieadekwatnie do postawionego zadania czy polecenia. odpowiedzi nieadekwatnie do postawionego zadania czy polecenia

Niski poziom opanowania języka wpływa niekorzystnie na rozwój myślenia, szczególnie myślenia abstrakcyjnego. Rozwój myślenia zawsze wiąże się z rozwojem mowy, w przypadku dzieci z wadą słuchu może ono być zaburzone na każdym etapie. Wskazane jest mobilizowanie uczniów do posługiwania się mową i językiem, a nie tylko do biernego ich opanowywania. Muszą oni nabyć umiejętność rozumienia pojęć, tworzenia na podstawie pojęć znanych – nowych, korzystania z zasobu leksykalnego w procesie komunikacji i zdobywania wiedzy. 

Inteligencja dzieci z uszkodzonym słuchem zasadniczo nie odbiega poziomem od inteligencji ich słyszących rówieśników. Jej nieznaczne obniżenie jest konsekwencją niższego poziomu myślenia abstrakcyjnego i małą plastycznością myślenia. Jeżeli dziecko sprawnie posługuje się językiem, ma bogaty słownik (istotną rolę pełni tu praca z tekstem, czytelnictwo) różnice te nie występują.

Metody komunikacji z osobami z uszkodzonym słuchem
Ludzie niesłyszący, z racji niemożności korzystania ze zmysłu słuchu w komunikowaniu się, stworzyli nowy, wizualny, oparty na geście i mimice sposób porozumiewania się: język migowy. Język migowy jest zbiorem znaków manualnych i mimicznych, służących osobom niesłyszącym w porozumiewaniu się. Język migowy charakteryzuje się brakiem odmian wyrazów przez przypadki, osoby i liczby, zatem zdeterminowany jest przez gramatykę pozycyjną - o sensie wypowiedzi decyduje szyk znaków.

Polski język migowy:

•Jednolitym systemem jest język migany, czyli zbiór zunifikowanych znaków języka migowego, używanych w oparciu o polski język pisany i zgodnie z jego gramatyką, z niewielkimi adaptacjami tam, gdzie zastosowanie zasad gramatyki języka polskiego jest niemożliwe. Język migowy naśladuje naturę, język migany powstaje na podstawie języka pisanego, jest uzupełnieniem mowy artykułowanej. Język migany stosowany z jednoczesną artykulacją, jest to tak zwany system językowo-migowy.
Składa się on z trzech głównych elementów:

• języka mówionego (głośno i wyraźnie) 
• języka miganego 
• elementów prozodycznych wypowiedzi, mimiki, gestykulacji. 

Polski język migany zawiera dwie grupy znaków:

• znaki daktylograficzne - znaki określające poszczególne litery, głoski i liczby, 
• znaki ideograficzne - znaki określające pojęcia i rzeczy.

Daktylografia

Znaki ideograficzne

Fonogesty

• Fonogesty są to specjalne ruchy jednej ręki (prawej lub lewej), które towarzyszą głośnemu i wyraźnemu mówieniu. 
• Fonogesty są narzędziem, które pomaga osobie słyszącej mówić tak wyraźnie, żeby osoba niesłysząca mogła dokładnie zobaczyć wymawiane słowa, czyli odczytać je z ust. Osoba słysząca, która mówi z fonogestami, sprawia, że dziecko niesłyszące może poznać słowa i nauczyć się języka.

Zasady komunikacji z osobą z wadą słuchu

• Osoba prowadząca zajęcia powinna zadbać o stałą widoczność swojej twarzy w celu umożliwienia osobom głuchym i niedosłyszącym odczytywania mowy z ust. Nie należy przemieszczać się po sali oraz mówić, będąc odwróconym plecami do sali (np. podczas zapisywania informacji na tablicy). 
• Nie należy przesadnie artykułować dźwięków, gdyż nasz przekaz może zostać silnie zniekształcony. Dobrze jest natomiast, jedynie nieznacznie, zwolnić tempo wypowiedzi w porównaniu z mową naturalną. 
• W komunikacji z osobami głuchymi szczególną rolę odgrywa kontakt wzrokowy, dlatego w rozmowie należy zadbać o jego utrzymanie. Przeniesienie wzroku z twarzy na jakiś punkt w przestrzeni wywołuje naturalną reakcję naszego rozmówcy, czyli podążenie wzrokiem i przerwanie toku rozmowy. 
• W przypadku głuchego odbiorcy nie należy mówić szczególnie głośno, ponieważ nie wpływa to na jakość odbioru komunikatu. 
• Źródło światła (słońce, okno) nie powinno znajdować się za plecami osoby mówiącej, gdyż może oślepiać i w ten sposób uniemożliwiać odczytywanie wypowiedzi z ust. 
• Aby zwrócić na siebie uwagę, należy dotknąć jego ramienia lub przedramienia osoby niesłyszącej. W żadnym wypadku nie należy dotykać głowy, dłoni, nóg ani żadnej części klatki piersiowej.
• Jeśli odległość nie pozwala na bezpośredni kontakt, można dynamicznie zamachać ręką lub poprosić osobę stojącą bliżej, aby pomogła nam zwrócić uwagę studenta. Za niedopuszczalne uważa się tupanie, krzyczenie, czy też uderzanie ręką w stół. 
• W celu skupienia na sobie uwagi większej grupy osób głuchych praktykowane jest szybkie zapalenie i zgaszenie światła. 
• Osoby głuche i niedosłyszące dosyć dobrze radzą sobie w sytuacji komunikacyjnej „jeden na jeden", jednak w dużej grupie często nie radzą sobie i nie mogą nadążyć za kolejnymi uczestnikami rozmowy. Należy wtedy streścić dyskusję lub skorzystać z pomocy tłumacza języka migowego, a jeśli to możliwe, ustawić krzesła w okręgu. 
• Ważne informacje najlepiej jest przekazywać bezpośrednio - w formie pisanej, mówionej, miganej lub migowej. 
• Głusi właściwie nie mają trudności z korzystaniem z podręczników. Należy jedynie udostępnić im odpowiednio wcześniej listę lektur, gdyż niektórzy mogą potrzebować więcej czasu na ich przeczytanie.

Rehabilitacja osób z wadami wzroku

Definicja ślepoty wg Światowej Organizacji do Spraw Osób Upośledzonych ONZ:
Ślepota to:
1.Zupełny (całkowity) brak wzroku.
2. Ostrość wzroku nie przekraczająca 1/20 (3/60 Sn) normalnej ostrości wzroku w lepszym oku, przy zastosowaniu szkieł korekcyjnych wyrównujących tę wadę wzroku.
3.Ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w 20 stopniach.
•Ślepota medyczna(czarna) - brak poczucia światła, całkowita utrata widzenia
•Ślepota z poczuciem światła - rozróżnianie dnia i nocy, rozpoznawanie silnego źródła światła i cienia, reakcja na światło, brak dostrzegania przedmiotów.
•Za niedowidzącą uznaje się osobę, u której ostrość wzroku po korekcji szkłami, wynosi od 1/20 do 1/4 normalnej ostrości wzroku. Ostrość taka umożliwia naukę pisania i czytania przy odpowiednich metodach pedagogiczno-lekarskich.

Do niewidomych zaliczamy dzieci i dorosłych, którzy nie widzą od urodzenia, albo od wczesnego dzieciństwa tak, że nie pamiętają żadnych wrażeń wzrokowych.
Do ociemniałych zalicza się wszystkich, którzy widzieli, lecz potem utracili wzrok:
a) nagle, np. w czasie wojny, przy pracy, w wyniku zdarzeń losowych w życiu
b) stopniowo, np. wskutek chorób przewlekłych, nie przestrzegania BHP, następstwa wypadków.
Do szczątkowo widzących zalicza się ludzi, którzy mają znaczną, lecz nie całkowitą utratę wzroku:
a) odróżniają jedynie światło od ciemności i nie mogą poprawić widzenia szkłami
b) z odległości 1m. rozpoznają zarys słupa, ludzi, drzew; nie mogą jednak nawet przy zastosowaniu szkieł korekcyjnych posługiwać się wzrokiem przy zabawie (dzieci), nauce, pracy. Mają ograniczone pola widzenia np. patrzą jak przez mały otwór.
Przyczyny uszkodzeń i utraty wzroku
1.Czynniki genetyczne - dziedziczenie wad wzroku od rodziców jeżeli w kilku pokoleniach były osoby niewidome lub niedowidzące.
2. Wady wrodzone analizatora wzrokowego i uszkodzenia okołoporodowe
- zapalenie głębokie rogówki spowodowane kiłą wrodzoną; powoduje ono trwałe zbliznowacenie rogówki, jej zmętnienie, a w konsekwencji znaczne lub całkowite upośledzenia wzroku.
- ubytek wrodzony tęczówki, naczyniówki, soczewki, nerwu wzrokowego
- zaćma wrodzona
- zapalenie rzeżączkowe
- stany degeneracyjne różnych części siatkówki,soczewki,rogówki
- zwyrodnienie barwnikowe siatkówki
- wady refrakcji
3. Choroby analizatora wzrokowego-nowotwory oczu lub mózgu: jaskra, jaglica
4. Choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą.- ospa, zapalenie opon mózgowych i mózgu, szkarlatyna, gościec, cukrzyca, choroby tropikalne.
5. Zatrucia - alkohol (metanol), jad kiełbasiany, grzyby.
6. Urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne - wypadki losowe; zabawy kijami, strzelanie wapnem, petardy, strzały z łuku, z procy, niewypały, zranienia i ukłucia nożem, widelcem, nożyczkami; oparzenia rozgrzanym tłuszczem, wodą; kwasy żrące.
7. Awitaminoza - niedobory witaminy A
8. Zmiany starcze.

DALEKOWZROCZNOŚĆ 

(nadwzroczność, hipermetropia, hiperopia)

KRÓTKOWZROCZNOŚĆ (myopia)

ASTYGMATYZM (niezborność)

ZAĆMA (katarakta) 

Mianem zaćmy określany jest stan, w którym nastąpiło zmętnienie soczewki, która znajduje się wewnątrz oka, utrudniające widzenie. Jest jedną z przyczyn ślepoty, występuje głównie u osób starszych po 60. roku życia.

JASKRA (łac. glaucoma) 

Jest to choroba oczu prowadząca do postępującego i nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego i komórek zwojowych siatkówki i co za tym idzie pogorszenia lub utraty wzroku.

DEGENERACJA, ZWYRODNIENIE PLAMKI ŻÓŁTEJ ( AMD ) 

Plamka żółta to centralną część siatkówki odpowiedzialną za ostre widzenie. Zwyrodnienie plamki (AMD) spowodowane uszkodzeniem nabłonka barwnikowego siatkówki przez przeciekające naczynia krwionośne, przewlekły stan zapalny wywołany odkładającymi się w ciągu całego życia złogami lipofuscyny oraz tworzenie się nowych, nieprawidłowych naczyń.

Skutki utraty wzroku:

• Orientacja w przestrzeni 
• Poruszanie się 
• Poznawanie rzeczywistości i zjawisk 
• Rozumienie pojęć 
• Sfera emocjonalna- ciągłe napięcie, stres 
• Sfera społeczna 
• Wykonywanie czynności dnia codziennego 
• Dostęp do informacji 
• Blindizmy

Termin blindizmy (pochodzi od ang. blind lub niem. Blinden-niewidomy). Są to odruchy świadome lub nie spowodowane brakiem wzroku, dające dziecku odprężenie, rozluźniające napięcie nerwowe.
a) Blindizmy, które są formą wyładowania energii nie zużytej jeszcze wskutek braku normalnej aktywności ruchowej (kołysanie w przód i w tył, potrząsanie głową)
b) Blindizmy wskutek niemożności właściwego naśladownictwa ruchów naturalnych, tj. postawy i ruchy dziecka odbiegające od przyjętych w społeczeństwie (chód na usztywnionych nogach, brak mimiki i gestów przy mówieniu)
c) Blindizmy - ruchy obronne zmierzające do ominięcia przeszkody przy poruszaniu się, np.chodzenie na palcach podnoszeni wysoko nóg w celu ochrony dziecka palca przed zderzeniem, wyciąganie przed siebie przedramion, przyciskanie ich do boków by uchronić się przed zderzeniem.
d) Blindizmy - miny i pozy, które są reakcją obronną na cierpienie (mrużenie i tarcie oczu, przecieranie ich, odwracanie ich od światła, opuszczanie głowy).

Zmysł przeszkód:

Teoria M. Grzegorzewskiej:
Zmysł przeszkód składa się z 4 głównych członów:
1.Człon czuciowy - powstający na tle specyficznych bodźców dotykowo - słuchowych wywołanych obecnością przeszkody, wrażeń ściśle ze sobą zespolonych w czasie
2.Człon intelektualny - polega na zrozumieniu grożącego niebezpieczeństwa
3.Człon emocjonalny - obawa lub lęk wobec zagrożenia
4.Reakcja ruchowa - uniknięcie przeszkody, zatrzymanie się, zmiana kierunku, zwolnienie chodu.

Urządzenia dnia codziennego:

Pismo Braille'a:

I. Znajomość pierwszego rzędu znaków (a-j) opartych na czterech górnych punktach (1,2,4,5) jest niezbędna do opanowania alfabetu brajla.
II. Drugi rząd (k-t) jest powtórzeniem rzędu pierwszego z dodaniem punktu „3”.
III. Trzeci rząd (u-]) jest powtórzeniem rzędu pierwszego z dodaniem punktów „3” i „6”.
IV. Czwarty rząd (ą-w) jest powtórzeniem rzędu pierwszego z dodaniem punktu „6”.
V. Piąty rząd (znaki przestankowe) jest powtórzeniem rzędu pierwszego „opuszczonego” o jeden punkt (zbudowany na punktach 2,3,4,5).
VI. Szósty rząd to dwa górne znaki prawostronne (4i5), które ulegają takim samym modyfikacjom jak rząd 1.
VII. Siódmy rząd zawierza trzy znaki oparte na punktach dolnych (3i6) oraz „pusty sześciopunkt.

Notacje matematyczne, chemiczne, fizyczne, muzyczne:

Pomoce szkolne: